کلانشهر: ترامپ سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد و تحریم‌های قبلی را بر ایران اعمال کرد. تصمیم آمریکا برای خروج از توافق یاد شده و اعمال مجدد تحریم‌ها سبب شد تهران بسیاری از محدودیت‌های در نظر گرفته شده در توافق هسته‌ای را زیر پا بگذارد و حالا شرایط به شکلی است که بازگشت به توافق و رعایت محتوای آن برای هر دو طرف دشوار است. هفته گذشته مقامات ارشد کشورهای امضا‌‌کننده توافق هسته‌ای ۵ روز مذاکره کردند و در پایان مذاکرات هیات‌های نمایندگی به کشورهای خود بازگشتند. این هفته مذاکرات از سرگرفته خواهد شد. منابع آگاه که در مذاکرات شرکت دارند می‌گویند آمریکا برنامه زمانی لغو تحریم‌ها را به شکل واضح‌تر تدوین کرده و این به پیشرفت مذاکرات کمک می‌کند. بسیاری از تحریم‌هایی که در دوران ریاست جمهوری ترامپ اعمال شده با برچسب تروریسم اعمال شده و مقامات آمریکایی می‌گویند که مایلند برخی از آنها را لغو کنند. اما هنوز جزئیات برنامه آمریکا مشخص نیست. برای مثال هنوز اعلام نشده کدام تحریم‌ها لغو می‌شود و کدام نهادهای ایران در فهرست قرار دارند.

دو تن از منابع نزدیک به مذاکرات می‌گویند آمریکا آماده است تحریم‌هایی که با برچسب تروریسم به بانک مرکزی، شرکت ملی نفتکش و چند بخش دیگر اقتصادی از جمله فولاد، آلومینیوم و... اعمال شده لغو کند. همچنین یک مقام ارشد اروپایی گفته است آمریکا اعلام آمادگی کرده تا تحریم‌های مربوط به بخش خودرو، نساجی، کشتیرانی و بیمه را لغو کند. لغو تحریم‌ها با برچسب تروریسم علیه برخی نهادها و بخش‌های حیاتی اقتصاد ایران به رونق اقتصاد دچار مشکل این کشور کمک خواهد کرد و درآمد ایران را به میزان قابل ملاحظه بالا خواهد برد. مقامات آمریکایی حاضر در وین انواع تحریم‌هایی را که لغو آنها تحت بررسی است مشخص کرده‌اند، اما هنوز پیشنهادی مفصل و دقیق ارائه نشده است.

یک نکته مهم این است که ایران خواستار خارج شدن نام سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های خارجی تروریستی است، اما آمریکا در حال حاضر قصد ندارد تحریم‌هایی که در این حوزه بر سپاه اعمال شده لغو کند. این یک عامل اختلاف نظر بین دو طرف است. منابع مطلع می‌گویند با آنکه بایدن اعلام کرده آماده است تحریم‌های اعمال شده از سوی دولت ترامپ را لغو کند، اما برخی اقدامات علیه ایران به دلیل حمایت این کشور از گروه‌های نظامی و برنامه موشکی این کشور ادامه پیدا خواهد کرد. ایران مایل است آمریکا از اظهار نظرهای کلی دست برداشته و به طور مشخص برنامه خود را برای بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ اعلام کند. رئیس‌جمهوری ایران هفته گذشته گفت: «آمریکا باید جزئیات برنامه خود را اعلام کند. در برخی قدم‌ها شاهد جدیت آمریکایی‌ها بودیم و در برخی مراحل سخنان آنها مبهم بوده است.»

هفته پیش یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا گفت: «ما نمونه‌هایی از تحریم‌هایی که مورد مذاکره قرار می‌دهیم تا به توافق برسیم به طرف ایرانی اعلام کرده‌ایم. به نظر من ایرانی‌ها اکنون دیدگاهی کاملا روشن درباره موضع ما در قبال تحریم‌هایی که قصد داریم لغو کنیم، دارند. همچنین آنها می‌دانند کدام تحریم‌ها را لغو نخواهیم کرد.» پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، ایران از میزان پایبندی خود به محتوای این توافق کاسته و عملیات‌های غنی‌سازی را گسترش داده است. یکی از مقامات ایران گفته است بازگشت به توافق هسته‌ای تنها به ۸۰۰ تحریم جدید آمریکا پایان خواهد داد و این تعداد نیمی از ۱۵۰۰ تحریمی است که به تخمین ایران بر بخش‌های مختلف اقتصاد این کشور، نهادها، شرکت‌ها و اشخاص اعمال شده است.

یک موضوع بسیار مهم این است که از هم گسیختن شبکه پیچیده تحریم‌های ایران یک روند حساس سیاسی برای تیم بایدن است. مخالفت با توافق احتمالی بین ایران و آمریکا در بین جمهوری‌خواهان در حال افزایش است و یک گروه از جمهوری‌خواهان لایحه‌ای را مطرح کرده است که به کنگره قدرت می‌دهد از لغو هر یک از تحریم‌های ایران جلوگیری کند. طرفداران حفظ تحریم‌های کنونی می‌گویند هرگونه کاهش در این تحریم‌ها سبب می‌شود اهرمی که واشنگتن برای رسیدن به توافقی جدید و فراگیر با ایران در اختیار دارد تضعیف شود. از دید آنها تحریم‌ها موثر بوده و وضعیت اقتصادی ایران در حال بدتر شدن است برای مثال میزان ذخایر ارزی این کشور به پایین‌ترین حد در چند دهه اخیر رسیده است. البته از زمان استقرار بایدن در کاخ سفید میزان صادرات نفت ایران افزایش یافته است. چین بر میزان خرید نفت ایران افزوده، زیرا معتقد است دولت بایدن رویکرد نرم‌تری در قبال ایران اتخاذ خواهد کرد.

در زمینه مذاکره برای بازگشت ایران به رعایت کامل محتوای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ پیشرفت‌هایی صورت گرفته است، به این معنا که مذاکرات وارد جزئیات مراحل بازگشت شده است: آنچه باید با ذخیره عظیم اورانیوم غنی شده ایران انجام شود و سرنوشت ماشین‌های پیشرفته‌ای که تهران برای تولید سریع‌تر سوخت هسته‌ای نصب کرده جزو این جزئیات هستند. برخی مقامات نزدیک به مذاکرات همچنین گفته‌اند ایران در مذاکرات اخیر، دیگر بر این موضوع که اول آمریکا باید تمامی تحریم‌ها را لغو کند تاکید نکرده است. اما نیروهای تندرو در تهران آشکارا با آنچه در وین می‌گذرد مخالفت کرده‌اند و این امر به بروز تنش‌هایی در داخل ایران منجر شده که برای مقامات غربی نگران‌کننده است.

طرف‌های توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ قصد دارند یک گروه جدید را تشکیل دهند تا این گروه، چالش اصلی مذاکرات را رفع کند یعنی تعیین دقیق قدم‌هایی که باید در حوزه لغو تحریم‌ها از سوی آمریکا و رعایت محتوای توافق هسته‌ای از سوی ایران برداشته شود. مذاکره‌کنندگان همچنین گفته‌اند متن‌هایی برای توافق‌های بالقوه که در جلسات بعدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت، در حال تهیه شدن است. نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مذاکره‌کننده ارشد در مذاکرات وین به وال‌استریت ژورنال گفت: «کار روی پیش‌نویس اقداماتی که دو طرف باید برای احیای توافق هسته‌ای انجام دهند آغاز شده است. تا اواخر ماه می ‌می‌توان به توافق کامل رسید. من فکر نمی‌کنم مانعی غیرقابل رفع برای رسیدن به توافق وجود داشته باشد.»