کلانشهر _ گلناز ابراهیمی: این روزها با روی کار آمدن گوشهای هوشمند و استفاده از ابزارهای شبکه مجازی در گوشی‌های تلفن همراه، دسترسی به اطلاعات امری ساده و آسان شده است. این ابزارها دارای محیطی آزاد و نامحدود بوده و نیازمند قانون مشخصی هستند. اگر غیر از این باشد، این محیط می‌تواند صحنه جرم و آشفتگی بسیار شود. زندگی در فضای مجازی، باید و نبایدهای خود را دارد. هیچگاه نمی‌توان مزایای استفاده از شبکه های اجتماعی را انکار کرد، اما عدم رعایت این ضوابط، مشکلاتی را برای اشخاص و جامعه به وجود آورده است. یکی از مهم ترین این مشکلات، جرایم ارتکابی در فضای مجازی و یکی از رایج ترین این جرایم، توهین است. تعداد زیاد کاربران، یکی دیگر از مشکلات پیش روست که امکان رد‌گیری و دستگیری مجرمان نسبت به مجرمان در جهان واقعی را در پی دارد. اما سوال اصلی این است آیا ما به عنوان کاربر اجازه هر گونه توهین و انتقاد در فضای مجازی را داریم؟

توهین جرم است خواه در فضای واقعی اتفاق بیفتد و خواه در فضای مجازی! مجازات اشخاصی که در فضای مجازی و با استفاده از ابزارهای ارتباطی به دیگران توهین می‌کنند همچون کسانی است که در کوچه و خیابان به دیگران اهانت می‌کنند.

جرم توهین رایانه ای چیست؟

جرم توهین رایانه‌ای، به معنی نسبت دادن هر چیز وهن‌آور، اعم از دروغ یا راست، به وسیله رایانه یا انجام دادن فعلی است که در نظر عرف و عادت، موجب کسر شأن یا باعث تخفیف و پست شدن فرد شود. می‌توان هتک حرمت را نتیجه حاصل از توهین رایانه‌ای دانست.

اگرچه قانون جرایم رایانه‌ای که از سوی شورای عالی توسعه فضایی تدوین شده، به جرم توهین نپرداخته، اما توهین از مصادیق بارز هتک حرمت است، زیرا با توهین، حرمت یک فرد از بین می‌رود. بنابراین، با توجه به ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای، می‌توان جرم توهین در فضای مجازی را مجازات کرد. ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای مقرر کرده است: «هر کس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی از ۵ میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال یا هر ۲ مجازات محکوم خواهد شد«.

نوعی از توهین بدین صورت است که برخی افراد بدون رعایت نکات اخلاقی به حریم خصوصی افراد وارد شده و آنها را مورد توهین و اهانت قرار می دهند و در قالب گذاشتن استوری یا کامنت در فضای مجازی مبادرت به فحاشی می‌کنند. حال نکته ی اصلی این است که غالب این افراد در جهت تادیب یا انتقاد از عملکرد شخصی از رسانه خود استفاده نموده و او را مورد اهانت قرار می دهند.

طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی :

«توهین به افراد، از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا ۵۰ هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد بود» این مجازات در سال ۱۳۹۹ به موجب قانونِ «کاهش مجازات حبس تعزیری» به جزای نقدیِ درجه ۶ تغییر پیدا کرد. مطابق مصوبه هیأت وزیران در خصوص «تعدیل میزان مبالغ مجازات نقدی جرایم و تخلفات مندرج در قوانین و مقررات مختلف»، مورخ هشتم بهمن نود و نه، جزای نقدی درجه ۶ معادل ۶۰ تا ۲۴۰ میلیون ریال است. بنابراین، مجازات جرم توهین، ۶۰ تا ۲۴۰ میلیون ریال جزای نقدی است.

برای شکایت از توهین‌کنندگان فضای مجازی چه باید کرد؟
متاسفانه نوشتن کامنت های توهین آمیز زیرعکس ها و پست های افراد مختلف، رو به افزایش است به این دلیل که شخص فحاش نگرانی از پیگرد ندارد. توهین و فحاشی در فضای مجازی با توجه به جرم بودن آن قابل پیگیری است، اگر مشکلی در این خصوص به وجود بیاید، می‌توانید به دادسرا مراجعه نمایید و با تنظیم شکوائیه فرد مرتکب را به پای میز محاکمه بکشانید. در این حالت دادسرای محلی که در آن با توهین مواجه شده‌اید، صلاحیت رسیدگی را خواهد داشت.

صرف نظر از تمام جنبه های حقوقی، مسئله اصلی چرایی وقوع چنین اتفاقاتی است:.در حالت کلی شاید بسیاری از این اشخاص تبعات منفی فحاشی در این فضا را نمی دانند. به همین خاطر بسیار راحت اقدام به توهین و تخریب می نماید و حرمت‌ها را زیر پا می‌گذارد و به حریم خصوصی افراد وارد می‌شود. از سوی دیگر ویژگی های فضای مجازی به افراد هویت مجازی داده است پس حتی در صورت شکستن خطوط قرمز اخلاقی و اجتماعی کسی آنها را نمی شناسد و مواخذه ای شبیه آنچه در فضای واقعی با آن مواجه می شوند در انتظارشان نیست. برخی افراد نیز شخصیتهایی هیسترسیونیک یا نمایشی دارند و فضای مجازی را محیطی مناسب برای ابراز وجود می دانند.

به هر صورت همه باید متوجه باشند که فضای مجازی نیز مانند فضای حقیقی است و هرکس در این فضا مرتکب جرمی‌ شود باید به اندازه خطایی که مرتکب شده مجازات شود اما به نظر میرسد راه حل کارساز برای مقابله با این پدیده زشت، مساله فرهنگ سازی است به نوعی که افراد باور داشته باشند که حریم و حرمت دیگران را نباید شکست، بدانند و یاد بگیرند که از فضای مجازی چگونه باید استفاده کنند.