کلانشهر: افشین جعفری خواه، کارگردان تاتر- برتولت برشت نمایشنامه‌نویس و متفکری در تاتر آلمان، مجموعه نمایشنامه‌هایی دارد به نام "ترس و نکبت رایش سوم" که یکی از متنهایش "صلیب گچی " جنگ جهانی است و مردم در اجتماعات اعتراض می‌کنند و گاهی فحش می‌دهند عده‌ای از نازی‌ها در بین مردم هستند که به مباحث دامن می‌زنند و... در نهایت آن لباس شخصی‌ها با ظرأفت خاصی پشت افراد معترض و جدی را صلیب گچی می‌کشند و اس اس‌های نازی بلافاصله آن‌ها را دستگیر می‌کنند.

سال ۶۹ در رشت به کارگردانی‌امیر ثابت در این نمایشنامه ماه‌ها تمرین کردیم و هرگز اجازه اجرا نگرفت.

عجیب است که امروز روسیه خیلی اصرار دارد که روش‌های جنگ دوم جهانی را بومی‌سازی کرده و پیاده کند.

 Z حرفی که با رنگ سفید بر روی ادوات و ماشین‌های نظامی و حتی اهداف نوشته می‌شود. در عصری که جنگ نرم و جنگ سایبری کارساز‌تر است، اما پوتین گذشته را دارد تکرار می‌کند. گذشته‌ای که هنوز آلمان‌ها از یادآوری آن شرمنده‌اند، گذشته‌ای که بعد از پایان جنگ جهانی دوم نزدیک به چهار دهه جهان در بهت و سکوت بود و جنگ سرد بین دو قطب حکم می‌کرد.

سوی دیگر این جنگ ولودیمیر زلونسکی رئیس جمهور اوکراین قرار دارد که به جهت بازیگر بودن و از خانواده هنر‌های نمایشی و دراماتیک بودن بسیاری از رفتار‌ها و کردار‌هایش برای من نوعی تداعی هم ذات پنداری را دارد. یعنی سعی می‌کند از درام و تاتر و هنر چنان بهره ببرد که حتی برنده‌تر و تیز‌تر از سلاح جنگی عمل می‌کند.

زلونسکی، وقتی با دیالوگ معروف هملت شروع کرد و با نمایندگان مجلس بریتانیا از راه دور و در فضای مجازی گفتگو کرد برخی از نمایندگان مرد حتی می‌گریستند. او با شکسپیر شروع کرد گفت از بودن یا نبودن ما بودن را انتخاب کردیم و منظور از ما اوکراین است مردم می‌خواهند که باشند و بمانند.

 او از جهان کمک خواست و از اروپا و آمریکا انتقاد کرد که چرا اوکراین را تنها گذاشتند اما گدایی نکرد، او از روش‌های کاملاً هوشمندانه و تازه دارد در جنگ بهره می‌برد. او یک سیاست مدار کلاسیک و حزبی نیست که توجه خود را به منافع گروهی و جناحی معطوف دارد او از بطن مردم برخاسته و همچون آنان دارد زندگی می‌کند و می‌جنگد و حتی کشور و حمله به کشورش را دارد مدیریت می‌کند. در جنگ هم می‌شود زیبایی دید، مردمی که بی‌رحمانه آواره شدند و مجبور به ترک زندگی و خاک خویش شدند مردمی که تا همین دو هفته گذشته کار داشتند و موقعیت اجتماعی داشتند ناگهان زیر پایشان خالی شد؛ چرا؟ واقعاً چرا؟ چون می‌خواهند آن گونه که دوست دارند زندگی کنند، چون می‌خواهند یک جامعه متمدن داشته باشند، چون نمی‌خواهند تحت سلطه باشند، مردم اوکراین دارند تاوان جهان را می‌دهند بی‌آنکه اروپا، آمریکا و بریتانیا به قدر تعهد و مسئولیت‌پذیری این مردم ظاهر شده باشند. در تمامی این جنگ نابرابر و پر از نفرت هیچ اوکراینی پرچم روسیه را به آتش نکشید.

من نگاه کاملاً متفاوت دارم به این جنگ، امکان ندارد روسیه بتواند پیروز این جنگ باشد حتی اگر تمام اوکراین را اشغال کند چون پیروزی زمانی است که مردم آن کشور استقبال کنند از اشغال گران. هفتاد سال تحت سلطه شوروی بودن برای اوکراین چنان منزجر‌کننده است که نمی‌خواهند تکرار آن روزگار را دوباره داشته باشند حداقل برای نسل‌های جدید زندگی بهتری می‌خواهند پس حمله ناگهانی روسیه را دوام آوردند و حالا دست به ضد حمله‌ای زدند که روسیه تصورش را هم نمی‌کرد.

 روسیه علاوه بر حاکمیت سیاسی، شهر‌ها و مراکز و ساختمان‌ها و زیر ساخت‌های اوکراین را با Z بازی نشان کرده که یک به یک و در فرصت مقتضی سراغشان برود، بافت شهری اوکراین عمدتاً تحت تأثیر معماری روسیه و به ویژه دوران شوروی است، و حالا روسیه با دستان خودش دارد یادگار‌هایش را بمباران می‌کند فردا جنگ، اوکراین توسط غربی‌ها ساخته خواهد شد که دیگر نه از تاک نشان می‌ماند و نه از تاک نشان.

این جنگ هیچ دستاوردی برای روسیه نخواهد داشت حتی اگر نامش را عملیات ویژه بنامیم و چقدر گستاخانه که نماینده روسیه در ایران به خبرنگاران می‌گوید شما نباید عنوان جنگ را در گزارش‌ها به کار بگیرید بلکه باید بگویید عملیات ویژه. شاید Z بازی همان عملیات ویژه است نشان کردن و سپس بمباران کردن و یا نابود کردن همان نشانه.

هیچ جنگی در دنیا برای ابد ادامه نداشت آمریکا بعد از بیست سال مجبور به ترک افغانستان شد، در جنگ ویتنام مجبور شد که آن کشور را ترک کند، پس پوتین هم برنده این بازی نخواهد بود چون دارد شتاب‌زده و پر اشتباه بازی می‌کند و گاه قواعد بازی‌ها را رعایت نمی‌کند. نمی‌شود سر میز شطرنج ناگهان شمشیر بازی و یا تیر‌اندازی کنی و بگویی شطرنج را برنده شدم.

 زلونسکی این را خوب فهمیده که چطور پوتین را عصبانی‌تر کند و در نتیجه اشتباه بیشتر خواهد شد. او از خانواده دراماتیک است و می‌داند چگونه با دیالوگ فاجعه بسازد، زخمی که دیالوگ‌های زلونسکی ایجاد می‌کند مانند حرف‌های یاگو در نمایشنامه اتللو شکسپیر است که یک سردار جنگی مانند اتللو را تنها با حرف زمین گیر می‌کند و او را وا می‌دارد که بر خلاف خواسته‌اش تراژدی بزرگی را رقم بزند. پوتین تنها کاری که باید بکند، اصلاً گوش به زلونسکی ندهد و حتی هرگز سر میز مذاکره با او ننشیند که در آن صورت بیشتر به ضعف خود و قدرت فضا‌سازی و مدیریت صحنه توسط زلونسکی پی خواهد برد. شاید بهتر باشد که از همین فردا Z بازی را پایان بدهد چون وقتی اقتصاد کشوری فروپاشید بین سیاست مداران تفرقه ایجاد می‌شود، انسان موجود پیچیده و عجیبی است امروز تمکین و اطاعت قدرت می‌کند فردا که قدرت رو به زوال و کاستی باشد ممکن است انتقام هم بگیرد. اگرچه برای مردم اوکراین بسیار رنجور هستم اما شاهد یکی از دراماتیک‌ترین درام‌های واقعی جهان هستم که ممکن است قهرمان و ضد قهرمان با هم صحنه را ترک کنند اما صحنه می‌ماند و جوانان و مردم عاشق وطن، آنان اوکراین را از نو و با عشق می‌سازند تا به دنیا بگویند امروز دیگر جنگ آن هم با روش‌های کهنه کارکرد خودش را ازدست داده حتی اگه میلیون‌ها آواره بر جای گذاشته باشد.