نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند و سلامت نیمی دیگر از جامعه نیز وابسته به سلامت آنان است.

پنجم ماه می‌ مصادف با ۱۵ اردیبهشت، روز جهانی افرادی است که نقش زیادی در بهداشت، سلامت، پیشگیری و تشخیص بیماری‌های مرتبط با زنان ایفا می‌کنند.

افرادی که سابقه فعالیت شان به قدمت عمر بشر است،کسانی که در قدیم شاید بانام قابله از آنان یاد می‌شد و حوزه فعالیت شان منحصر به بارداری و زایمان بود اما با گسترش نیازهای بشر، حوزه فعالیت آنان نیز به حوزه آموزش‌های دوران بلوغ، آموزش‌های پیش و پس از ازدواج، مراقبت‌های دوران بارداری، مراقبت‌های کودک و... گسترش پیدا کرد.

معصومه فرشید مقدم، مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس،با عنوان کرد: خانواده مهم‌ترین واحد بنیادین در جامعه و اصلی‌ترین منبع حمایت جامعه و خاستگاه تربیت معنوی، عاطفی، جسمانی و پرورش انسان‌ها است؛ خانواده اصلی‌ترین نهاد در حفظ سلامتی فرد و جامعه است؛ لذا تأمین سلامت خانواده منجر به داشتن جامعه پویا و متعالی می‌گردد.

وی ادامه داد: در نظام سلامت، خدمات مرتبط با سلامت خانواده سطح بندی شده است و توسط تیم سلامت ارائه می‌گردد و ماماها در کنار سایر اعضای تیم سلامت مانند مراقبین سلامت، پزشکان، پرستاران، کارشناسان تغذیه و روانشناسی خدمات ارزشمندی را ارائه می‌کنند.

وی اظهار کرد: با توجه به این‌که نیمی از مردم جامعه را دختران، زنان و مادران تشکیل می‌دهند و این بخش از جامعه نقش کلیدی بر حفظ سلامت خانواده دارند؛ لذا در هر پایگاه سلامت، ماما برای ارائه خدمات اختصاصی به زنان و مادران تعیین شده است؛ اما اگر بخواهم به طور کامل‌تر بیان کنم خدمات ماماها از زمان قبل از تولد نوزاد تا سالمندی را شامل می‌گردد و ماماها در تمام مراحل زندگی همراه و مراقب سلامت خانواده به‌ ویژه دختران، بانوان و مادران هستند.

کارشناس مامائی افزود: نقش اصلی ماماها در نظام سلامت، ارایه خدمات تخصصی به دختران و بانوان جامعه است که این خدمات شامل مراقبت‌های دوران بلوغ، خدمات هنگام ازدواج و سلامت جنسی، مراقبت‌های مرتبط با فرزند آوری سالم از پیش از بارداری، دوران بارداری، هنگام زایمان، کمک به زایمان طبیعی و مراقبت‌های پس از زایمان است.

وی اضافه کرد: مراقبت‌های دوران شیردهی، بیماری‌های شایع زنان، ارایه خدمات مامایی و غربالگری سرطان‌های اختصاصی زنان مانند سرطان سینه و دهانه رحم و مراقبت‌های دوران یائسگی نیز از دیگر خدمات ماماها است.

مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس بیان کرد: وظیفه اصلی ماماها گرفتن شرح حال، انجام معاینات و درخواست آزمایش‌های و شناسایی اختلالات مربوطه و ارایه مشاوره و کمک به رفع مشکلات و در صورت نیاز، ارجاع به سطح تخصصی برای رفع مشکل است.

وی تأکید کرد: ماماهای حوزه معاونت بهداشتی در دوران همه‌گیری کرونا یکی از ارکان مهم در ارایه مراقبت به مادران مبتلا به کرونا بودند و خدماتی مانند غربالگری هفتگی مادران از نظر کرونا، مراقبت از مادران مبتلا به کرونا در مراکز منتخب کرونا، ارایه مراقبت درب منزل برای مادران با شرایط سلامت خاص و واکسیناسیون مادران بر علیه کرونا را به عهده داشتند و جامعه مامایی در سطح ملی شهدایی را تقدیم این راه کرده است.

کارشناس مامائی عنوان کرد: همشهریان عزیز برای دریافت مراقبت‌های استاندارد بایستی در ابتدا به نزدیک‌ترین پایگاه سلامت نزدیک منزل مراجعه و نسبت به تشکیل پرونده الکترونیک سلامت اقدام نمایند.

وی افزود: در هر پایگاه سلامت تعدادی از مراقبین سلامت عزیز برای ارایه مراقبت‌های بهداشتی به همه گروه‌های سنی و زنان و ماما برای ارایه مراقبت‌های اختصاصی فرزند آوری، مامایی و دوران بارداری و پس از زایمان مستقر است و خدمات رایگان ارایه می‌کنند و در صورت نیاز به خدمات تخصصی‌تر، افراد را به پزشک عمومی یا متخصصین زنان ارجاع می‌دهد.

آیا در دوران بارداری می‌توان به جای پزشک زنان، تحت نظر ماما بود؟

فرشید مقدم اظهار کرد: انتخاب ماما یا متخصص زنان برای دریافت مراقبت‌های بارداری تا حدود زیادی به شرایط مادر و جنین از نظر سلامتی بستگی دارد و اگر مادر سابقه عارضه یا بیماری خاصی را ندارد می‌تواند برای تشکیل پرونده به ماما مراجعه نماید و علاوه بر دریافت مراقبت‌های بارداری از آموزش تغذیه و آمادگی برای زایمان بهره بگیرد ولی در صورت مواجه شدن با عارضه یا بیماری باید به سطح تخصصی مراجعه نماید.

وی تأکید کرد: ماماها در جریان مراقبت‌های بارداری اگر متوجه نکته مهمی در سلامت مادر یا جنین شوند، مادر را به متخصص زنان یا سایر رشته‌ها ارجاع خواهند داد.

دغدغه‌ها و نگرانی‌های یک ماما برای زنان جامعه

مدیر گروه سلامت جمعیت، خانواده و مدارس بیان کرد: در حوزه خدمات مامایی امروزه نگرانی‌هایی از جمله پایین بودن نرخ فرزند آوری، بالا بودن آمار سزارین‌های انتخابی و تقویمی، پایین بودن دانش دختران در مورد مراقبت‌های دوران بلوغ، عدم توجه بانوان به غربالگری سرطان‌های شایع زنان و مراجعه دیر هنگام در این زمینه همچنین بالا بودن درصد ناباروری به دلیل عدم توجه به سن مناسب بارداری و سبک زندگی و پایین بودن سواد سلامت زناشویی در زنان وجود دارد.

وی بابیان اینکه رفع این مشکلات نیازمند تغییراتی در سطح سیاست گزاری در نظام سلامت و همچنین ارتقای سواد سلامت مردم به‌ویژه بانوان است، یادآور شد: بسیاری از مشکلات بیان شده با مراجعه به پایگاه سلامت و دریافت بسته خدمات سطح اول و آموزش‌های اولیه قابل رفع است.

اما این افراد که بیشترین دغدغه سلامت زنان را دارند خودشان با مشکلاتی مواجه هستند و خواسته‌هایی دارند.

هویت مامائی خدشه‌دار شده است

فرانک رزاقی، نماینده مامایی در هیات مدیره نظام پزشکی قم عنوان کرد: مهم‌ترین مشکلاتی که جامعه مامایی با آن مواجه است مشکل هویتی و خدشه‌دار شدن استقلال حرفه‌ای، از شبکه‌های بهداشت تا در درون زایشگاه‌ها است.

وی ادامه داد: در حال حاضر در شبکه بهداشت، هویت ماما تبدیل به واژه‌ای به نام مراقب سلامت شده است و وظیفه اصلی ماما که مراقبت‌های دوران بارداری و انجام زایمان طبیعی بوده دچار خدشه شده است به همین علت سیر سزارین همچنان صعودی است.

وی ادامه داد: ماماها در درون زایشگاه‌ها هم نمی‌توانند مطابق با استانداردهایی که در دنیا وجود دارد و کوریکولومی که تربیت شدند، نمی‌توانند ارائه خدمت کنند.

وی افزود: ماهیت بارداری و زایمان که یک پدیده طبیعی است و تنها ۱۵ درصد آن نیازمند خدمات تخصصی است؛ اما با این وجود بارداری و زایمان هر دو حالت مدیکالیزیشن یا بیماری تلقی می‌شود و ماما آن طور که آموزش دیده نمی‌تواند کارش را انجام دهد؛ زیرا نظام ارجاع در زنان و مامایی نهادینه نشده و مداخلات تخصصی شکل می‌گیرد که این مداخلات منجر به مسائلی مثل افزایش سزارین می‌شود.

رزاقی با تأکید بر اینکه مهم‌ترین چالش حرفه مامایی کشور، چالش هویتی هست که ماهیت این رشته دچار خدشه کرده و روی نحوه ارائه خدمت ماماها تاًثیر گذاشته است، افزود: با توجه به اینکه مقوله سلامت باروری به خصوص در کشور ما که نرخ باروری به صورت نگران کننده‌ای کاهش یافته است، باید حرفه مامایی در جایگاه ویژه‌ای قرار بگیرد و مشکلاتش حل شود تا منطبق باسیاست‌های کشور خدماتش را ارائه دهد.

سازمان‌های بیمه‌گر، نسخه ماماها را تحت پوشش قرار نمی‌دهند

وی اظهار کرد: عدم عقد قرارداد سازمان‌های بیمه‌گر و پذیرش سونوگرافی در دفترچه بیمه از سوی ماماها کشور موجب می‌شود بیماران نتوانند از بیمه خدمات درمانی، تأمین اجتماعی و...استفاده کنند و خواسته‌ای که داریم این است که تمام خدمات و داروهای مجاز در شرح وظایف مامایی تحت پوشش بیمه قرار گیرد.

وی افزود: از پوشش خدمات مان توسط بیمه‌ گرفته تا مشکلاتی که بر سر حضور در بیمارستان‌های خصوصی و دولتی برای مراقبت نفر به نفر مامایی از مادر در قالب مامای همراه و مامای عامل زایمان برایمان وجود دارد بایستی حل شود.

نماینده مامایی در هیات مدیره نظام پزشکی قم گفت: مسئولین باید در برنامه‌های پزشک خانواده در شبکه‌های بهداشت و حتی در بخش‌های خصوصی یک سری خدمات سلامت بارداری و زایمان را به ماماها برون‌سپاری کنند.

وی بیان کرد: با این امر سرعت بهبود نرخ باروری و کاهش سزارین چشمگیر خواهد بود که می‌توانند این طرح را به شکل پایلوت در یکی از استان ها آزمایش کنند.

رزاقی اضافه کرد: به هر حال جامعه مامایی این آمادگی را دارد که در خدمت سیاست‌های جمعیتی اجرای قانون جوانی جمعیت باشد ولی انتظار هم دارد که در کنار آن مشکلاتش حل شود.

وی عنوان کرد:  از مسئولین تقاضا داریم تمام بندهای قانون جوانی جمعیت که اشاره به بهبود خدمات مامایی و مراقبت نفر به نفر مامایی از مادر کرده اجرا شود همچنین در اتاق‌های سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری در حوزه جمعیت، سلامت زنان، مادران باردار و نوزادان؛ جامعه علمی مامایی هم حضور داشته باشند و از انجمن علمی مامایی، برد مامایی و اساتید مامایی نظریه مشورتی اخذ گردد.

ماماها اولین کسانی هستند که در بدو تولد با آنان روبه‌رو می‌شویم، کسانی که از همان ابتدا تا دوران سالمندی با زنان همراه هستند.

روز جهانی ماما فرصت مناسبی است که مردم و مسئولین بیش از گذشته به اهمیت جایگاه و حرفه مامایی در ارتقای سلامت خانواده و تأمین سلامت جامعه توجه کنند، زیرا این افراد می‌توانند نقش به سزایی در کنترل و تنظیم جمعیت و سلامت جامعه آینده ایفا کنند.