کلانشهر:به گزارش روز چهارشنبه روابط عمومی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان، پروژه پیشنهادی با عنوان استحصال آب از مه راهکاری برای سازگاری با کم ‌آبی در مناطق کوهستانی اشکورات با همت دکتر کورش کمالی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان از سوی دبیرخانه دفتر منطقه‌ای بنیاد جهانی انرژی در ایران به‌ عنوان نامزد بهترین پروژه انتخاب شده‌است.

در مراسم جایزه بنیاد جهانی انرژی ایران ۲۰۲۲ که اردیبهشت امسال در جزیره کیش برگزار شد، از ۳۱۱ پروژه پیشنهادی، پروژه "استحصال آب از مه، راهکاری برای سازگاری با کم‌آبی در مناطق کوهستانی اشکورات" نامزد بهترین پروژه در گروه آب انتخاب شده‌است.

پروژه پژوهشی ارزیابی کارآیی استحصال آب از مه در مناطق کوهستانی اشکورات رودسر، که با حمایت علمی و پشتیبانی فنی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان توسط دکتر کورش کمالی و همکاران در دست اجراست، به دنبال آن می‌باشد تا با جمع‌آوری آب از رطوبت هوا در مناطق کوهستانی و محروم اشکورات شهرستان رودسر، زمینه سازگاری با کم آبی و افزایش توان تاب‌آوری اقتصادی ساکنان این مناطق را فراهم آورد.

اجرای پروژه پژوهشی "ارزیابی کارایی استحصال آب از مه" به دنبال آن است تا با استقرار سامانه‌های جمع‌کننده آب از رطوبت هوا در مناطق کوهستانی و محروم اشکورات شهرستان رودسر، کارایی استحصال آب از مه را ارزیابی تا با بهره‌گیری از این ظرفیت محیطی، زمینه سازگاری با بحران کم آبی و افزایش توان تاب‌آوری اقتصادی ساکنین محروم این مناطق فراهم شود

در مقدمه پروژه استحصال آب از مه، راهکاری برای سازگاری با کم آبی در مناطق محروم اشکورات نوشته کورش کمالی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان آورده شده، در کنار روش‌های متعدد بهره‌گیری از آب باران، یکی از راهکارهای همزیستی با کم آبی در مناطق مختلف کشور، تلاش در جهت دستیابی به منابع آبی جدید است.

شیوه‌ استحصال آب از مه، یکی از منابع آبی محسوب می‌شود، به ندرت به این موضوع توجه می‌شود که در دنیا مخازن طبیعی آب زیادی به شکل بخار آب وجود دارد، در چرخه هیدرولوژیکی، تمام بخار آب ناشی از تابش انرژی خورشید به نزولات تبدیل نمی‌شود، بلکه بخشی از بخار آب به دلیل پایین بودن تراکم به بارش تبدیل نشده و به صورت مرئی یا نامریی در فضا پراکنده می‌شود.

دکتر کورش کمالی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان و مجری این پروژه پژوهشی با استقرار ۲ نوع سامانه‌ جمع‌کننده پرده‌ای توری فلزی و توری پلی‌پروپیلن آب از مه در مناطق مستعد کوهستانی اشکورات شهرستان رودسر، بهره‌گیری از این ظرفیت محیطی را مورد توجه قرار داده است.

بررسی داده‌های ثبت شده طی ۳۳۰ روز نشان داد که متوسط عملکرد جمع‌کننده‌های توری فلزی و توری پلی‌پروپیلن با ۸۱ واقعه مه‌آلودگی، به ترتیب ۶۱/۵ و ۴۲/۵ لیتر در مترمربع در روز بوده، بی‌شک برداشت مه زمانی مفید است که سایر منابع تامین‌کننده آب در منطقه کم بوده و نیاز مردم به آن احساس شود.

در ادامه این پروژه بیان شده‌است: در بسیاری از مناطق کوهستانی و مرتفع اشکورات به دلیل ویژگی‌های فیزیوگرافی و توپوگرافی امکان دسترسی به منابع آب زیرزمینی و آب سطحی رودخانه‌ها و یا چشمه‌های طبیعی فراهم نیست، در این راستا ساکنان خلاق و تیزهوش این مناطق از تمام ظرفیت‌های محیطی موجود به منظور تامین آب مورد نیاز برای مصارف خانگی، شرب و آبیاری باغات و مزارع خود بهره می‌برند، استحصال آب باران از پشت بام ساختمان‌های احداثی، بهره‌گیری از سطوح کوچک آبگیر روزمینی و یا ایجاد میکروکچمنت در پای درختان مثمر نمونه‌ای از این موارد استو

وجود مه نیز پتانسیلی را برای مناطق کوهستانی اشکورات فراهم آورده است، استحصال آب از مه یکی از شیوه‌های مغفول مانده و پتانسیل محیطی این مناطق می‌باشد، بطوری‌ که استقبال خوب ساکنین در مصاحبه‌های اولیه، ترویج آن را متناسب با نسبت فایده به هزینه محتمل ساخته است.

فاکتورهای مهم در تعیین مناطق مناسب جمع‌آوری مه شامل فراوانی وقوع مه، سرعت و جهت باد، محتوای رطوبتی مه در منطقه، خصوصیات توپوگرافی و دسترسی به منطقه می‌باشند. بررسی‌ها نشان می‌هد مناطق کوهستانی مرتفع اشکورات به دلیل داشتن شرایط مساعد جهت تشکیل مه، از طول فصل مه زیادی برخوردارند. اگرچه عوامل دیگر همچون امنیت تجهیزات، مالکیت زمین و مشارکت مردم محلی در اجرای این برنامه‌ها نیز می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.

تجربه‌های دنیا در زمینه استحصال آب از مه

در این پروژه آورده شده: ایده استحصال آب از رطوبت موجود در هوا از قرن‌ها پیش و شاید از آغاز زراعت و کشاورزی، ذهن بشر را به خود مشغول کرده است، مشاهده گیاهانی که به طور طبیعی، رطوبت هوا را به صورت شبنم بر روی برگ‌های خود ظاهر می‌کردند و یا در زمان مه‌های غلیظ، باریکه‌ای از جریان آب بر روی تنه آنها قابل مشاهده بود، امکان پذیری تهیه آب از مه و هوای مرطوب را در اذهان قوت می‌بخشید.

بررسی پروژه‌های اجرا شده در کشورهای مختلف مبین جمع‌آوری حجم قابل توجهی آب از این روش می‌باشد. هم اکنون این فعالیت‌ها با رشد خوبی در کشورهای مختلفی در جهان نظیر ساحل غربی آفریقای جنوبی، پرو، عمان، یمن، هائیتی، شیلی، نامبیا، اکوادور، نپال و کانادا در حال انجام می‌باشد. به عنوان مثال در سال ۱۹۹۲ با بکار بردن سیستم استحصال آب از مه، در مناطق ساحلی خشک شمال شیلی روزانه بطور متوسط ۱۱ هزار لیتر آب تولید شد. این پروژه که به عنوان بزرگ‌ترین پروژه استحصال آب از رطوبت هوا اجرا شده است؛ در یک دامنه کوهستانی در سواحل مرکزی شمال کشور شیلی انجام شده است. در این مکان ۵۰ جمع کننده بزرگ رطوبت هوا که هر یک شامل یک لایه مضاعف از شبکه الیاف پلی پروفیلن به سطح ۴۸ مترمربع بوده است نصب شده‌اند.

در مجموع می‌توان گفت با توجه به پتانسیل فراوان مه و رطوبت در برخی مناطق جهان، استحصال آب از این منبع طبیعی گامی مهم در تامین آب با کیفیت مناسب برای نیازهای آشامیدنی، آبیاری و سایر مصارف است.

استان‌های مستعد استحصال آب از مه در کشور

مناطق ساحلی استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان مستعد استحصال آب از مه بوده همچنین در استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، مازندران، اردبیل، آذربایجان شرقی استعداد استحصال آب از مه وجود دارد.

میانگین هزینه اولیه به منظور احداث هر جمع‌کننده یک مترمربعی از نوع پرده‌ای فلزی، حدود یک میلیون تومان سرمایه‌گذاری اولیه می‌باشد، این سرمایه گذاری در سال اول اجرای طرح انجام و سالیان متمادی (حداقل ۱۰ سال) از آن بهره‌برداری خواهد شد، اما پس از اثبات کارآیی این شیوه، ترویج آن با تجهیزات ساده‌تر در دستور کار قرار دارد.