کلانشهر:این روند می‌تواند آینده اقتصاد دنیا و جهت‌گیری‌های آن را هم نشان بدهد و همزمان، موقعیت جغرافیایی شرکت‌های برتر هم گواهی بر آن است که سرمایه به کدام سویِ جهان رفته و می‌رود.

۵۰۰ غول جهان

معتبرترین بررسی در این مورد را هر سال مجله «فورچون» انجام می‌دهد و از آنجا که فهرستی از ۵۰۰ شرکت برتر در جهان (بر اساس درآمد) را تهیه می‌کند، این فهرست به نام «فورچون ۵۰۰» (Fortune Global 500) هم شناخته می‌شود.

آخرین گزارش از این دست مربوط به سال ۲۰۲۱ میلادی است و چند ماه پیش منتشر شده است.

بر اساس داده‌های این گزارش، از میان ۱۰ شرکت بزرگ و پردرآمد در جهان، ۵ شرکت آمریکایی، ۳ شرکت چینی، یک شرکت ژاپنی و یک شرکت هم آلمانی هستند.

پردرآمدترین شرکت جهان، شرکت آمریکایی «والمارت» (Walmart) است که در سال ۲۰۲۱ میلادی حدود ۵۵۹ میلیارد دلار درآمد داشته است. (یعنی نزدیک به ۳ برابر بزرگ تر از GDP ایران).

این شرکت، بزرگ‌ترین فروشگاه زنجیره‌ای دنیا را اداره می‌کند و همزمان، با حدود ۲٫۲ میلیون نفر کارمند، بزرگ‌ترین کارفرمای بخش خصوصی در جهان هم هست.

سهم شرکت‌های چینی از میان ۵۰۰ شرکت برتر در جهان امسال از آمریکا بالاتر بود.

دومین جایگاه از آنِ شرکت چینیِ «استیت‌گرید» (State Grid) یا شرکت برق دولتی چین است که در سال گذشته میلادی حدود ۳۸۶ میلیارد دلار درآمد داشته است.

سومین شرکت نام‌آشنا‌تر است: «آمازون» در آمریکا که درآمد آن در سال ۲۰۲۱ میلادی تقریبا هم‌اندازه با شرکت «استیت‌گرید» بوده است.

شرکت‌های چهارم تا دهم هم به ترتیب این‌ها هستند: «شرکت ملی نفت چین» (China National Petroleum)، شرکت نفتی «سینوپک» (Sinopec Group) در چین، «اپل»، شرکت آمریکاییِ CVS Health، شرکت UnitedHealth Group باز هم در آمریکا، «تویوتا» از ژاپن و «فولکس‌واگن» از آلمان.

کلان‌روند اول: افول صنایعِ قدیمی

بررسی این فهرست اما نکات جالب‌توجه دیگری هم در بر دارد، اما به شرط آنکه داده‌های آن با داده‌هایی دیگر مقایسه شوند.

نخست اینکه سهم شرکت‌های فناوری-محور (عمدتا در حوزه داده) سال به سال بیشتر شده و در مقابل، سهم صنایع سنگین قدیمی (مثل خودروسازی و صنعت نفت) کاهش پیدا کرده است.

برای انجام این مقایسه، می‌توان ارزش بازار (market capitalization) شرکت‌های بزرگ در جهان را در دو بازه زمانی با هم مقایسه کرد.

بر این اساس، مثلا در سال ۲۰۰۰ میلادی، در میان ۱۰ شرکت با ارزش در جهان، نام شرکت‌هایی همچون «مایکروسافت»، «سیسکو» (Cisco Systems) و «اینتل» (Intel) به چشم می‌خورد، چرا که آن سال‌ها، دوران اوج صنعت رایانه بود.

بسیاری از شرکت‌های بزرگ در دنیا در حوزه داده و یا حوزه رایانه فعالیت می‌کنند.

در سال ۲۰۲۱ میلادی اما فهرست تا حدی تغییر کرده و هر چند برخی نام‌ها تکرار شده‌اند، حوزه فعالیت آنها به وضوح متفاوت است.

مثلا، بزرگ‌ترین شرکت در جهان بر اساس «ارزش بازار» در سال ۲۰۲۱ میلادی، شرکت «اپل» بوده و «مایکروسافت» به جایگاه دوم رفته است.

«آلفابت»، «آمازون» و «تسلا» (که اساسا در سال ۲۰۰۰ میلادی وجود خارجی نداشت) در رتبه‌های بعدی هستند.

کلان‌روند دوم: صعود چینی‌ها

یک روند جالب‌توجه دیگر اما برآمدنِ شرکت‌های چینی در فهرست بزرگ‌ترین و پردرآمدترین شرکت‌های جهانی است.

بر اساس گزارش «فورچون ۵۰۰» در سال ۲۰۲۱ میلادی، از میان ۵۰۰ شرکت برتر در جهان، ۱۳۵ شرکت در چین هستند و سهم آمریکا ۱۲۶ شرکت است.

به این ترتیب، چینی‌ها سهم بالاتری از آمریکایی‌ها در میان برترین شرکت‌های جهانی را به خود اختصاص داده‌اند و این روند (که از قبل شروع شده بود) به زودی تشدید هم می‌شود.

چینی‌ها در حال تصاحب سهم بزرگ‌تری از کیک اقتصاد جهانی هستند.

گزارش دیگری هم نشان می‌دهد که در حالی که در سال ۲۰۰۸ میلادی (حدود سال ۱۳۸۷ خورشیدی) تنها ۳ شرکت چینی در میان ۱۰۰ شرکت برتر در جهان وجود داشت، در عرض یک دهه و تا سال ۲۰۱۸ میلادی (حدود ۱۳۹۷ خورشیدی) تعداد این شرکت‌ها به ۲۱ مورد رسید. (اینجا را ببینید.)

اما بقیه شرکت‌های حاضر در این فهرست هم توزیع جغرافیایی نامتوازنی دارند.

به عنوان نمونه، از میان ۵۰۰ شرکت حاضر در فهرست، ۵۳ شرکت در ژاپن، ۲۸ شرکت در فرانسه، ۲۷ شرکت در آلمان، ۲۲ شرکت در بریتانیا، ۱۵ شرکت در کره‌جنونی، ۱۳ شرکت در سوئیس، ۱۲ شرکت در کانادا و ۱۱ شرکت در هلند قرار دارند.

به این ترتیب، با احتساب چین و آمریکا و ۸ کشوری که در پاراگراف قبل به آنها اشاره شد، از میان ۵۰۰ شرکت پردرآمد در جهان در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۴۴۲ شرکت در این ۱۰ کشور واقع شده‌اند و تنها ۵۸ شرکت در دیگر کشورهای جهان قرار دارند.