کلانشهر:در این طرح، یارانه دارو به انتهای زنجیره یعنی از طریق بیمه‌ها به مصرف‌کننده نهایی اختصاص پیدا می‌کند. توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیمار، ثابت ماندن هزینه دارو برای بیماران، بیمه همگانی، پوشش بیمه‌ای برای داروهایی که پیش از این مشمول بیمه نبودند، اصلاح الگوی مصرف دارو، کنترل قاچاق، رشد صادرات دارو و حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج، از اهداف اجرای طرح عنوان شده است.

ملیحه محمودخواه ماجرای دارو سرگیجه آور شده‌است می‌‌پرسید چرا؟ برایتان می‌گوییم . بعد از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها که دامن صغیر و کبیر را گرفت، همواره سه کالای اساسی بنزین، نان و دارو از طوفان این سیاست های ارزی در امان ماندند که گاهی هم که بازار شایعات داغ می‌شد و می‌گفتند قرار است ارز ترجیحی این سه قلم هم برداشته شود از وزیر و وکیل و حتما رئیس جمهوری به میدان می‌آمدند و شایعات را تکذیب می‌کردند و مردم هم نفسی به راحتی می‌کشیدند . بله ارز ترجیحی حذف نشد اما دولت نقشه دیگری برای آن کشید حالا نقشه چیست؟ قرار است ارز ترجیحی به انتهای زنجیره تامین دارو برسد به بیان روشن‌تر دولت هشت هزار میلیارد تومان بودجه به منظور پوشش بیمه‌ای داروهای مشمول ارز ترجیحی در اختیار سازمان‌های بیمه‌گر قرار دهد.

هنوز ماجرای این نقشه داغ بود که سازمان غذا و دارو به شرکت‌های دارویی مجوز داد 20 تا 30 درصد قیمت محصولاتشان را افزایش دهند برخی کارشناسان باور داشتند این تصمیم با هدف مقرون به صرفه شدن تولید و عرضه دارو برای شرکت‌های دارویی صورت گرفته است . البته ماجرای سرگیجه آور دارو به همین جا ختم نمی‌شود چرا که دولت برای کمبود و گرانی دارو نقشه دیگری داشت.

“دارویار” طرحی است که مسئولان وزارت بهداشت مدعی‌اند اجرای آن با یک تیر چند نشان می‌زنند اول از افزایش قیمت جلوگیری می‌شود و دوم از قاچاق دارو جلوگیری می شود ودر آخر هم الگوی مصرف دارو اصلاح می شود . اما مشاهدات میدانی شهروند از تعدادی از داروخانه‌های شهر تهران نشان می‌دهد مردم همچنان با گرانی و کمبوددارو دست و پنجه نرم می کنند.

وضعیت کمبود دارو در داروخانه ها

مسئول داروخانه‌ای در خیابان امیرآباد می‌گوید که وضع خیلی بد است. دارو نیست و ما بیشتر وقت‌ها پاسخ منفی به مشتریان‌مان می‌دهیم و با این جمله که دارو نداریم، مشتری ناامید از داروخانه بیرون می‌رود.

بحث گران‌شدن دارو هم که جای خود دارد. داروهای خارجی گران شده‌اند و داروهای داخلی‌ای هم که وجود دارد هنوز حرفش تمام نشده که مرد جوان گوشی‌اش را به متصدی نشان می‌دهد و می‌گوید این دارو موجود است؟

متصدی نگاهی می‌کند و می‌گوید شاهد از غیب رسید، poloria نداریم و ادامه می‌دهد که این دارو برای بیمارانی استفاده می‌شود که مشکل پوکی استخوان دارند و در حال حاضر مدت زمان زیادی است که این دارو نیست.

او می‌گوید که مشکل تنها این نیست تا پیش از این داروی بیماران خاص در داروخانه موجود بود، اما حدود 6 ماهی است که این داروها نیز در داروخانه پیدا نمی‌شود. مردم با کمبود دارو روبه‌رو هستند و اوضاع دارو اصلا خوب نیست.

مسئول داروخانه‌ای دیگر که بزرگ روی آن منتخب دانشگاه نوشته شده، می‌گوید: «به این اسم‌ها زیاد توجه نکنید، وقتی دارو نیست، همه جا نیست. ما شاید روزانه بیش از 20 تا 30 مراجعه‌کننده داشته باشیم که داروهایشان موجود نیست. از کدام‌شان بگوییم، داروهای ام‌اس نیست. برخی از بیماران اعصاب، دارو ندارند و خیلی از بیمارانی که مجبورند داروی همیشگی استفاده کنند، با کمبود دارو روبه‌رو هستند. اگر دارو هم باشد، آنقدر گران شده است که خیلی‌ها برای خرید آن با مشکل روبه‌رو هستند.»

او می‌گوید:‌ «ریتالین کمیاب شده است و همین چند دقیقه پیش پدر بیماری که پسر 10 ساله‌اش باید مدام این دارو را مصرف کند، برای گرفتن آن آمده بود، اما دارو واقعا نیست. اگر داروخانه‌ای هم دارو را داشته باشد، نمی‌تواند همه تعدادی که در نسخه نوشته شده است، بدهد. اسپری برای بیماری‌های تنفسی بسیار کمیاب شده است و به سختی گیر می‌آید. داروهای ناباروری بسیار گران شده است، مثلا قرص و آمپولی که برای درمان ناباروری پیش از سال 800هزار تومان بود، در این روزها بیش از 2میلیون تومان شده است. قرص‌های آتورواستاتین و لیورگل ۱۴۰ که برای بیماری‌های کبد استفاده می‌شود با آنکه ساخت کشور خودمان است، بسیار کمیاب شده است.»

مرد جوانی هم که شاهد گفته‌های متصدی داروخانه است، می‌گوید: «پدرم مشکل سرطان دارد. اهل نجف‌آباد  اصفهان هستیم. آنجا با مشکل دارو روبه‌رو بودیم، برای پیداکردن دارو به تهران آمدیم که اینجا هم دارو کم است.»

مسئول دارخانه می‌گوید: «داروهای سرطان مانند «آلبومین»، «لوموستین»، «سیتارابین» و «دوکسوروبیسین» در داروخانه‌ها کمیاب شده یا اگر موجود باشد، محدود به فروش می‌رسد که در کنار آن افزایش چند برابری قیمت این داروها را هم باید در نظر گرفت. خود بیمار سرطانی امیدش برای ادامه حیات بسیار ضعیف شده است و این کمبود دارو بر روحیه و امید بیمار تاثیرات منفی زیادی دارد.»

متصدی یک داروخانه دولتی نیز می‌گوید: «بسیاری از داروها همچون داروهای بیماری پوکی استخوان، برخی داروهای بیماری‌های قلبی و عروقی مانند «قرص پلاویکس» و «قرص زیلت» که برای بیمار ضروری است. «آمپول فرینجکت» دارویی است که افراد دارای کم‌خونی شدید هفته‌ای یک‌بار حداقل به مدت سه تا چهار ماه باید تزریق کنند، اما این دارو هم در داروخانه‌های خصوصی موجود نیست و تنها داروخانه‌های دولتی این آمپول را به‌اندازه محدود دارند.»

او به این موضوع اشاره می‌کند که در سال گذشته داروها در کشور با افزایش ۱۰ تا ۱۵درصدی روبه‌رو بوده است، به‌عنوان نمونه قرص «ناپروکسن» که در دوران پیک کرونا پرمصرف بود، در گذشته قیمت هر ورق آن چهارهزار تومان بود، ولی هم‌اکنون قیمت آن به 28هزار تومان افزایش پیدا کرده است. اما در مقابل برخی داروها همچون «انسولین» هم‌اکنون قیمت آن نسبت به گذشته کاهش داشته است. یکی از بیماری‌هایی که بیشتر داروهای آن فاقد پوشش بیمه پایه است و با افزایش نسبی قیمت روبه‌رو بوده، داروهای درمان ناباروری است و درحال‌حاضر برخی داروهای این بیماران همچون آمپول «HCG» در داروخانه‌ها با کمبود مواجه است.

هنوز چند دقیقه‌ای از این مکالمه نگذشته که زن میانسالی وارد داروخانه می‌شود. انگار گرما کلافه‌اش کرده باشد، مدام نفس بلند می‌کشید تا گرمای بدنش را کمی تعدیل کند. پرسید اویستا دارید و مسئولی که عینکش را روی بینی‌اش جابه‌جا کرد، گفت شرمنده.

زن میانسال گفت: «این چندمین داروخانه‌ای است که سر زده‌ام. الان مدت‌هاست این دارو نیست. گفتند نمونه ایرانی آن را باید استفاده کنم، اما از زمانی که آن را مصرف می‌کنم دچار فشار خون می‌شوم. یکی از آشنایانم از ترکیه دو بسته آن را با قیمت 7میلیون تومان برایم آورد. دارویی را که باید هر روز مصرف کنم، هر دو سه روز یک‌بار استفاده کردم. حالا دارو تمام شده و در حال حاضر حتی مشابه داخلی آن را هم پیدا نمی‌کنم.»

ماجرا اینجاست که بسیاری افراد بر این باورند که افزایش قیمت دارو سبب شده موجودی برخی از داروخانه‌ها کاهش پیدا کند. این در حالی است که برخی‌ها هم تاکید دارند که تعداد کمی از داروخانه‌ها دارو دارند، اما منتظرند قیمتش افزایش پیدا کند و بعد آن را عرضه کنند.

با این وجود، دولت می‌گوید با طرح دارویار می‌تواند این شرایط را تا حد زیادی تغییر دهد. در این طرح، یارانه دارو به انتهای زنجیره یعنی از طریق بیمه‌ها به مصرف‌کننده نهایی اختصاص پیدا می‌کند. توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیمار، ثابت‌ماندن هزینه دارو برای بیماران، بیمه همگانی، پوشش بیمه‌ای برای داروهایی که پیش از این مشمول بیمه نبودند، اصلاح الگوی مصرف دارو، کنترل قاچاق، رشد صادرات دارو و حمایت از بیماران خاص و صعب‌العلاج، از اهداف اجرای طرح عنوان شده است.

حل معضل دارو با دارویار

سخنگوی وزارت بهداشت درباره این طرح توضیح داد که با اجرای طرح «دارویار»، توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران فارغ از سطح درآمد آنها انجام می‌شود، به‌گونه‌ای که همه دهک‌های درآمدی جامعه با «دارویار» از یارانه دارو بهره‌مند می‌شوند.

پدرام پاک‌آیین درباره این طرح که چند روزی از اجرای آن می‌گذرد، توضیح می‌دهد که پرداخت از جیب بیماران ثابت می‌ماند، اما پوشش بیمه‌ای دارو افزایش پیدا می‌کند. در واقع با پرداخت یارانه سلامت، شاهد کاهش پرداختی از جیب مردم خواهیم بود.

او تاکید می‌کند که قبل از اجرای طرح «دارویار» ۶میلیون نفر از افراد فاقد بیمه شناسایی شده و به‌صورت رایگان تحت پوشش بیمه همگانی سلامت قرار گرفتند. در این طرح برای داروهایی که پیش از این تحت شمول حمایت‌های بیمه‌ای نبودند، پوشش بیمه‌ای برقرار شد.

بنا به نظر صاحب‌نظران حوزه دارو، با اجرای دارویار کمبودهای دارویی کشور به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد، الگوی مصرف دارو اصلاح و تقاضای القایی دارو کمتر می‌شود.

مزایای طرح دارویار

در طرح دارویار وضعیت پرداخت از جیب مردم در داروهایی که در حال حاضر تحت پوشش بیمه هستند، تماما توسط بیمه‌ها جبران خواهد شد. همچنین برای اولین‌بار، مبنای پوشش بیمه که تا پیش از این حداقل قیمت دارو در بازار بود، به قیمتی که بیشترین سهم بازار را دارد، تغییر کرده است که در نتیجه پرداخت از جیب مردم برای این دسته داروها ثابت مانده و در برخی اقلام، کاهشی می‌شود. به‌عنوان مثال در داروی تراستوزومب یا کپسیتابین که برای بیماران شیمی‌درمانی استفاده می‌شود، پرداختی بیمار به‌صورت قابل توجهی نسبت به قبل کاهش پیدا می‌کند.

در حوزه داروهایی که در حال حاضر تحت پوشش بیمه نیستند نیز برای ۳۶۶ قلم داروی ضروری و پرمصرف، پوشش بیمه‌ای به‌گونه‌ای تعیین شد که پرداختی بیماران هنگام تهیه این داروها پس از اجرای طرح نسبت به قبل از اجرای آن ثابت بماند.

قیمت داروها واقعی شد

واقعی‌شدن قیمت دارو موضوعی است که بهرام دارایی، رئیس سازمان غذا و دارو نیز به آن تاکید می‌کند و می‌گوید: «وقتی یارانه داروهای تولید داخلی حذف شد، برای تهیه مواد اولیه موثره که وابسته به ارز ترجیحی بودند، قیمت‌شان واقعی شد. یارانه دولتی دارو را به انتهای زنجیره یعنی بیمه‌ها منتقل کردیم که به دست مصرف‌کننده واقعی برسانند، یعنی هر کسی که دارای بیمه پایه باشد و با نسخه پزشک به داروخانه مراجعه کند، می‌تواند از یارانه دارو استفاده کند.»

او به این نکته اشاره می‌کند که دارو‌های otc که نیاز به نسخه ندارند، دارو‌هایی که تحت لیسانس تولید می‌شوند یا وارداتی‌ها و شیرخشک‌ها و تجهیزات پزشکی همچنان از ارز ترجیحی استفاده می‌کنند و تفاوتی پیدا نمی‌کنند.

دارایی به این موضوع اشاره می‌کند که 98درصد دارو‌های مصرفی‌مان به‌صورت عددی توسط تولیدکنندگان‌مان تولیدمی‌شود که اهم این دارو‌های تولید داخل در این طرح قرار گرفتند. البته تعدادی از دارو‌های خاص را هم که وارد می‌کنیم، هزینه زیادی بابت همان تعداد اندک می‌دهیم.

دارو گران نمی‌شود

دکتر بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت نیز بر این ماجرا تاکید می‌کند که با اجرای این طرح نه‌تنها هیچ دارویی از مسیر بیمه گران نشد، بلکه برخی داروها ارزان‌تر شد و این موضوع در این شرایط اقتصادی مملکت بیشتر شبیه معجزه است.

او از طرح دارویاری به‌عنوان طرح ارتقای بیمه‌ها و کارایی بیشتر بیمه‌ها یاد و اعلام کرد که این طرح از بیمه همگانی شروع شده، مجلس شورای اسلامی اعتباری افزون‌بر ۶هزار میلیارد تومان برای بیمه همگانی در نظر گرفته و براساس آن، حدود ۶میلیون نفر به جمعیت تحت پوشش بیمه همگانی اضافه شدند. همچنین مجلس شورای اسلامی پنج‌هزار میلیارد تومان بابت حمایت از دارو و درمان بیماری‌های خاص در نظر گرفته است.

وزیر بهداشت به این موضوع اشاره می‌کند که در قالب این طرح تعداد داروهای تحت پوشش بیمه افزایش یافته است، به‌طوری‌که صد قلم داروی پرمصرف که قبلا بیمه نبودند، تحت پوشش بیمه قرار داده شد و به این ترتیب داروهایی مانند سرماخوردگی و دیفن هیدرامین که قبلا بیمه نبودند، جزو بیمه قرار گرفتند. همچنین ۳۶۶ قلم داروی ضروری پرمصرف برای بیماران مزمن مانند بیماران دیابتی و قلبی و عروقی تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند.

با متخصصان مشورت نشده است

سعید مقدم عضو انجمن داروخانه‌داران کشور معتقد است که این طرح می‌توانست بهتر از این اجرا شود و به خبرنگار «شهروند» توضیح داد که هم برخی از اعضای کمیسیون بهداشت مجلس ورای اسلامی و هم انجمن روی این طرح اعتراض کرده‌اند و همگی بر این اصل اعتقاد دارند که این طرح می‌توانست بهتر از این اجرایی شود و باید نظر کارشناسان این حوزه در آن به کار گرفته می‌شد.

زیرساخت‌ها فراهم شود

زهرا شیخی سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس درباره اجرای طرح دارویار به «شهروند» می‌گوید: «با اجرای این طرح موافقیم، اما در صورتی که به درستی اجرا نشود و تامین دارو، مردم را در فشار قرار دهد، با اعمال ماده ۲۳۴ شکایت به کمیسیون اصل نود را در دستور کار قرار خواهیم داد.»

او با گلایه از اینکه دولت برای اجرای این طرح هیچ مشورتی با کمیسیون بهداشت مجلس نکرده است، ادامه می‌دهد: «اعضای کمیسیون بهداشت مجلس در جریان این طرح نبودند. پس از اجرایی‌شدن آن بلافاصله جلسه‌ای با مسئولان اجرایی برگزار و توصیه‌های لازم را به آنها گوشزد کردیم.»

شیخی بر این باور است که برای اجرای این طرح باید نقاط ضعف و قوت آن با هم دیده شود و پیش از اجرا زیرساخت‌های آن فراهم شود، در غیر این صورت مردم متضرر می‌شوند. به همین دلیل اعضای کمیسیون تاکید داشتند که منابع این طرح باید دیده شود تا اجرای آن با مشکل روبه‌رو نشود. از سوی دیگر نیز به بحث نقدینگی بخش خصوصی توجه شود، زیرا همین موضوع می‌تواند موجودی داروها در داروخانه‌ها را به‌شدت کاهش دهد.

عضو کمیسیون بهداشت تاکید می‌کند که بیمه نقش مهمی در این میان ایفا می‌کند و باید تلاش کند که هزینه‌ها از جیب مردم پرداخت نشود، هر چند که باید بدهی آنها نیز پرداخت شود، زیرا بسیاری از بیمه‌ها چندین ماه پول طلب دارند.

او به این ماجرا اشاره می‌کند که ابهامات زیادی هنوز برای کمیسیون بهداشت و درمان در مورد نحوه اجرای این طرح وجود دارد، زیرا افرادی که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند و داروها را باید به‌صورت آزاد بخرند، نباید متضرر شوند و قیمت‌ها به‌گونه‌ای نباشد که توان پرداخت را نداشته باشند.

حساب داروخانه‌ها تسویه شود

امیر خیری عضو هیأت رئیسه انجمن داروسازان ایران توضیح می‌دهد که اساس طرح دارویار بسیار مثبت است. مبنا بر این است که با برداشته‌شدن ارز دارو و تغییر قیمت آن، مردم تحت فشار قیمت‌ها قرار نگیرند و این اختلاف قیمت را سازمان‌های بیمه‌گر پرداخت کنند. در این طرح بناست که تفاوت ارز به سازمان‌های بیمه‌گر پرداخت شود تا از این طریق بحث تفاوت قیمت دارو حل‌وفصل شود.

او ادامه می‌دهد که قیمت دارو باید واقعی می‌شد و این موضوعی است که از مدت‌ها قبل باید اجرایی می‌شد. اما نکته اینجاست که آیا با وضعیت بدهی بزرگی که سازمان‌های بیمه‌گر دارند، می‌توانند این حجم از تفاوت قیمت را بپردازند یا نه.

عضو هیأت رئیسه انجمن داروسازان ایران بر این باور است که در صورتی این طرح موفق می‌شود که سازمان‌های بیمه‌گر خیلی زود حساب خود را با داروخانه‌ها تسویه کنند، زیرا در غیر این صورت داروخانه‌ها باید سرمایه درگردش زیادی داشته باشند که بتوانند تا زمانی که بیمه پول آنها را بپردازد، دارو بیاورند. دارو بیش از 50درصد گران شده و بسیاری از داروخانه‌ها نمی‌توانند در نبود پول، داروی مرکز خود را تامین کنند.

او تاکید می‌کند که مشکل اینجاست که دوره‌ای که نسخه‌ها کاغذی بود، همیشه داروخانه‌ها بیش از 6 ماه از سازمان‌های بیمه طلبکار بودند.

خیری معتقد است که این طرح وقتی موفق عمل می‌کند که بودجه لازم برای اجرای آن تامین شود، نه اینکه بعد از گذشت سه ماه بگویند بودجه نداریم.

او خاطرنشان می‌کند که تولیدکنندگان داخلی دارو با این طرح موافق هستند، به شرط آنکه عرضه دارو و گردش مالی درستی برای آن در نظر گرفته شود .

به اعتقاد این کارشناس حوزه داروسازی بیش از 8میلیون نفر در کشور بیمه ندارند و باید سازوکاری برای این افراد در نظر گرفته شود که آنها درگیر مشکلات دارویی و فشار قیمت‌ها نشوند.

او در پاسخ به این سوال که آیا نبود دارو در داروخانه‌ها ربطی به اجرای این طرح دارد یا نه، می‌گوید: «هر زمانی که منابع اقتصادی برای تولید نباشد، با کمبود روبه‌رو می‌شویم و در حال حاضر نیز در این عرصه گرفتار شده‌ایم و امیدواریم بتوانیم این شرایط را خیلی زود پشت‌سر بگذاریم.»