هشتم بهمن ماه سالجاری بود که زلزله‌ای به بزرگی ۵.۹ ریشتر حوالی شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی را لرزاند و هنوز از رسانه های جمعی پیگیر اخبار تلخ آن بودیم که به فاصله چند روز یعنی ۱۷ بهمن ماه زمین‌لرزه‌ای سهمگین و فاجعه‌آمیز به بزرگی ۷.۸ ریشتر مرکز و جنوب ترکیه و شمال و غرب سوریه را لرزاند و خسارات گسترده‌ای به جای گذاشت.

شاهد صحنه های تاسف انگیزی بودیم که تا چند روز بعد از زمین لرزه هم انگار تمامی ندارد؛ برج هایی که در نهایت صلابت و زیبایی نما، از پی به یکباره فرو می‌ریختند و در چشم به هم زدنی به تلی از آوار تبدیل شدند.

هر بار دیدن صحنه های این زلزله که خرابی های زیادی را به بار آورده، یادآور درد و رنج زلزله رودبار و منجیل بود و ویرانی بم و خسارات زلزله کرمانشاه و هموطنانی که شاید هنوز هم زخم هایشان از این حادثه بهبود نیافته باشد.

خانه ای که باید مامن و پناهگاه باشد با لرزه زمین، از مسئولیت خود شانه خالی کرده و بر سر مالک آوار می شود و عمر و مال و آرزوهای ریز و درشتی که زیر سقف خود هر شب و روز شاهد بود را در چشم بر هم زدنی به باد می دهد و قطعا این آوار تقاص محکم نکردن پای بست خانه ای است که با هزار امید و آرزو سقفش را روی سرمان می کشیم.

سری به صفحه های مجازی خرید و فروش ملک و آپارتمان در شهرهای مختلف ایران زدم. هر صفحه متراژ و مشخصات ظاهری و امکانات رفاهی بنا را به نحوی که ببینده مجاب شود تا با فروشنده تماس بگیرد، تبلیغ شده بود ولی جای یک ویژگی مهم در این تبلیغات خالی بود. امکانات ایمنی ساختمان در برابر حوادث از جمله آتش سوزی و میزان مقاومت در برابر زلزله.

اصول مربوط به مقاوم سازی بنا هزینه نیست

بابک پریزاد در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: سازمان نظام مهندسی، ساختمان های دارای مجوز ساخت را بر طبق حداقل ضوابط و مقررات ملی ساختمان کنترل و بررسی می کند و پس از صدور پروانه ساختمانی توسط مراجع صدور پروانه، بر طبق مقررات ملی ساختمان کشور بر حسن انجام خدمات مهندسی که توسط اعضای این سازمان ارائه می شود نظارت دارد.

وی گفت: این نظارت ها شامل بازدیدهای دوره ای و موردی از پروژه های در حال احداث و انجام پیگیری های قانونی در خصوص پروژه های پرخطر است.

رئیس نظام مهندسی ساختمان بندرانزلی افزود: طبق آیین نامه مقررات ملی مبحث دوم، هر بنا باید شناسنامه فنی و ملکی داشته باشد که این سند حاوی اطلاعات فنی و ملکی ساختمان بوده و توسط سازمان نظام مهندسی صادر می شود و در همه نقل و انتقالات ساختمانی همراه با نقشه هایی همچون ساخت، باید تحویل خریداران گردد تا از مشخصات ساختمانی که خریداری می کنند مطلع شوند.

پریزاد تصریح کرد: یک نسخه از شناسنامه فنی و ملکی ساختمان نیز به منظور پایان کار ساختمانی می بایست تحویل مراجع صدور پروانه شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر هر بنای در حال احداث دارای پروانه ساختمانی تحت نظارت مهندسین ناظر ذی صلاح است و پس از اتمام ساخت، ناظرین پایان کار را صادر می کنند، تاکید کرد: شهرداری ها با توجه به نقشه هایی همچون ساخت پایان کار ساختمانی را صادر می کنند و اگر اشکال و ایرادی در حوادث برای بنا رخ دهد قابل پیگیری توسط مراجع قانونی خواهد بود.

رئیس نظام مهندسی ساختمان بندرانزلی تصریح کرد: در بسیاری از موارد ساختمان با بهترین مصالح دارای استاندارد ملی احداث و طبق قوانین و مقررات پایان کار گرفته و تحویل مالک می‌شود که متاسفانه برخی از مالکین در اثر ناآگاهی تغییرات معماری، سازه ای و یا تاسیساتی در ساختمان اعمال می کنند که مواردی از این دست و دخل و تصرفات غیرکارشناسی دیگر باعث بروز خسارت و حوادث جبران ناپذیری می شود.

وی با تاکید بر اینکه به تازگی روش اجرای مبحث ۲۲ آیین نامه مقررات ملی ساختمان در حال پیگیری در سطح کشور است، گفت: این آیین نامه درخصوص تعمیر، نگهداری و تهیه چک لیست ساختمان ها پس از پایان کار بوده که بازرسین ساختمانی ساختمان های ناایمن را گزارش داده و در خصوص رفع ایرادات در صورت لزوم راهکارهای فنی و تخصصی را ارائه می کنند.

پریزاد با تاکید بر اینکه اجرای مبحث ۲۲ هزینه هایی به همراه دارد که راهکارهای قانونی جهت روش اجرای این آیین نامه در شورای مرکزی در حال بررسی است، ادامه داد: در زلزله اخیر ترکیه که هنوز پس از گذشت تقریبا یک هفته شاهد ریزش سازه های بسیاری هستیم می بایست بررسی های لازم کارشناسی در خصوص علل و عوامل تخریب صورت پذیرد.

وی با اشاره به اینکه ایران در منطقه لرزه خیز قرار دارد، تصریح کرد: طراحی ساختمان ها در برابر زلزله بر طبق استاندارد ۲۸۰۰ صورت می پذیرد که برای مثال بناها بر ضریب امنیت ساختمان و با توجه به مکانی که آن سازه احداث می گردد و سایر مشخصات فنی طراحی های لازم در خصوص مقاومت در برابر زلزله صورت می پذیرد و حتی درخصوص ساختمان های با مصالح بنایی نیز ملزم به رعایت ضوابط طراحی و لرزه ای براساس مبحث ۸ مقررات ملی ساختمانی است.

پریزاد خاطرنشان کرد: با توجه به اهمیت موضوع و اینکه ما در منطقه زلزله خیز هستیم؛ به عنوان یک مهندس یا کارفرما می بایست به وظایف قانونی و شهروندی خود در قبال جامعه عمل کرده و ناظرین با بررسی و گزارش به موقع از وضع موجود و ایرادات فنی همچنین مراجع قانونی با توجه به موقع به گزاشات ارسالی ناظرین از ایجاد سازه های ناایمن جلوگیری کنند.

رئیس نظام مهندسی ساختمان بندرانزلی تاکید کرد: پسندیده است با فرهنگ سازی صحیح، اصول مربوط به مقاوم سازی بنا را هزینه ندانیم، بلکه با پیشگیری و آمادگی در برابر حوادث، از بروز حوادث ناخوشایند و تبعات منفی رخدادهای طبیعی تا حد قابل توجهی کم کنیم.

کاهش خسارات زلزله با رعایت اصول ایمنی بنا

فرشید رمضانی، سرپرست اداره کل زمین شناسی استان گیلان نیز در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: زمین‌لرزه، لرزش و جنبش زمین است که به علت آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسل های پوسته زمین در مدتی کوتاه روی می‌دهد و محلی که منشا زمین‌لرزه است و انرژی از آنجا خارج می‌شود را مرکز درونی و نقطه بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمین‌لرزه گویند.

وی درخصوص آثار و پیامدهای زمین لرزه تصریح کرد: از آثار و پیامدهای مستقیم و مهم رخداد زمین لرزه می توان به مواردی از جمله لرزش زمین و تخریب ساختمان ها، سونامی، ایجاد شکاف و گسلش، زمین لغزش، آبگونگی یا روانگرایی، تخریب در سازه های وی‍ژه مانند سدها، نیروگاه ها، صنایع نفتی و شیمیایی، تخریب سازه های مسکونی و وقفه در شریان‌های حیاتی(آب، برق، گاز، تلفن، اینترنت و راه و تاسیسات زمینی، هوایی و دریایی) اشاره کرد.

سرپرست اداره کل زمین شناسی گیلان با بیان اینکه آبگونگی یا روانگرایی همچنین تخریب در سازه های وی‍ژه مانند سدها، نیروگاه ها، صنایع نفتی و شیمیایی از پیامدهای مهم زلزله می تواند باشد، گفت: اثرات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی از آثار غیرمستقیم رخداد زمین لرزه ها به شمار می روند و می توان از آنها به عنوان اثرات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی زلزله یاد کرد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا «گریز و اجتناب از زمین لرزه امکانپذیر است؟»، تاکید کرد: از آنجا که کشور ایران بر روی کمربند زمین لرزه قرار دارد به تبع آن رخداد زمین لرزه هم در گستره ایران دور از انتظار نیست ولی با رعایت اصول ایمنی در ساخت ابنیه تا حد قابل توجهی می توان از خسارات ناشی از این رخداد طبیعی کم کرد.

رمضانی تصریح کرد: استان گیلان نیز با وجود گسل های فعالی همچون آستارا، شمال البرز(خزر)، لاهیجان، رودبار، منجیل و جیرنده در زمره مناطق پرخطر به لحاظ رخداد زمین لرزه به شمار می رود که رخداد زمین لرزه های تاریخی و دستگاهی فراوان نیز نشان از لرزه خیزی بالای گیلان دارد.

سرپرست اداره کل زمین شناسی گیلان گفت: زمین لرزه تاریخی سوم فوریه سال ۱۶۷۸ میلادی با بزرگای برآورد شده ۶.۵ در شهر لاهیجان در مقیاس امواج سطحی و زمین لرزه ویرانگر دستگاهی ۳۱ خرداد سال ۱۳۶۹ خورشیدی رودبار - منجیل با بزرگای ۷.۴ از جمله زمین لرزه های رخداده در پهنه استان گیلان می باشد.

وی با بیان اینکه رخداد زمین لرزه ها در استان گیلان امری طبیعی و قابل انتظار است و لذا باید یاد بگیریم که چگونه با زمین لرزه ها زندگی کنیم، افزود: از آنجا که زمان رخداد زمین لرزه قابل پیش بینی نیست و هر لحظه امکان وقوع آن وجود دارد، باید آمادگی لازم برای مواجهه با این رخداد طبیعی را داشته باشیم که به منظور آمادگی هرچه بیشتر در راستای کاستن از خسارات ناشی از این رخداد لرزه ای مواردی از جمله شناسایی هرچه بهتر گسل ها به عنوان سرچشمه های لرزه زا، شناسایی مناطق پر ریسک در قالب تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمین لرزه، انجام مطالعات پایه زمین شناسی پیش از اجرای پروژه های سازه ای مانند شهرها، مجتمع های مسکونی، زیرساخت های حیاتی از جمله نیروگاه و سد و... ضروری است.

رمضانی با مهم برشمردن افزایش آگاهی در اجتماع برای مقابله با رخداد طبیعی زمین لرزه، به سایر مولفه های مهم در راستای کاستن از آسیب های زمین لرزه اشاره کرد و گفت: انجام مانورهای زمین لرزه، مقاوم سازی ابنیه و بناهای فرسوده، رعایت حریم قانونی گسل ها به هنگام ساخت سازه های مهم همچنین نظارت بر اجرای دستورالعمل های ساخت و ساز و آیین‌نامه ۲۸۰۰ ساختمان از دیگر موارد است.