اختصاصی کلانشهر :سمانه نگاه(دکتری هواشناسی)-نیما فریدمجتهدی(دکتری آب‌وهواشناسی) اکنون کمتر کسی است که نداند که سفیدرود خود تشنه است! دیرزمانی است که چه کارشناس و چه متولی هشدار می‌دهند که سفیدرود دیگر مرهمی بر مشکل نیست و شاید بتوان گفت خود مشکل است! چندین سال است که مدیریت منابع آب با تمام قوا در حال رایزنی برای حق‌آبه استان گیلان است. ولی آنچه در حوضه بالادستی سد سفیدرود در حال رخ می‌دهد آنچنان فراگیر و جدی آبستن تبدیل به بحرانی اجتماعی-سیاسی است که دیگر چه کسی می‌تواند از مدیریت مشترک و حق‌آبه گیلان صحبت کند.

فارغ از تمامی اقدامات و تدبیرهایی که بیشتر التیام‌بخش بوده تا راه‌گشا، در زمینه مدیریت منابع آب آنچه که سالیان دراز است گیلان را در هر برهه‌ای توانسته از بحران فراگیر خشک‌سالی برهاند خاصیت آب‌وهوایی گیلان یا همان باران‌های موثری است که هر ساله از انتهای اسفند تا انتهای بهار نجات‌بخش بوده‌است. مدیریت‌های ما بیشتر از نوع مدیریت توزیع بوده است و آنچه مدیریت را به سرانجام رساند، باران بوده و برای باران هم مدیریتی نیست جز خبر و پیش‌بینی وقوعِ آن، که به کمک مدیریت می‌آید تا با کاهش توزیع آب به شبکه آب‌رسانی سد سفیدرود، اندکی بر زخم این مشکلات بکاهد.

اما باران چند سالی سر سازگاری ندارد و نمی‌بارد، باران نمی‌بارد و مدیریت بارانی، در مواجه با آزمون‌های جدی و دشوار است و این آزمون‌ها مثل سال زارعی جاری فرصت‌هایی است که خودمان را برای پرسش‌های جدی و اقدامات عملی آماده کنیم، باران خوب است، شاید ببارد، اگر ببارد، اما مدیریت منابع آب با نگاه به آسمان، آنهم آسمانی که بخشندگی‌اش هر روز کمتر می‌شود، چاره بخش روزهای دشوار نیست.
ما نه نحوه زندگی شهروندانمان و نه مدیرتمان با شرایط بحرانی محیطی که در آن زیست می‌کنیم نمی‌خواند، و این تناقض گریبان‌گیر است آن هم در این پهنه سبز بارانی.

گزارش وضعیت

برپایه آمارهای اندازه‌گیری شده در ایستگاه‌های هواشناسی کشور از ابتدای سال آبی اخیر (اول مهرماه ١٤٠١) تا ١٥ اسفند جاری در پهنه استان گیلان حدود ٤٥٧ میلیمتر بارش اتفاق افتاده است که در مقایسه با شرایط بلندمدت ٢٧ درصد و نسبت به سال قبل ٢٣ درصد کاهش بارش را در گیلان تجربه کردیم.

 ماه‌های مهر، آبان و اسفند به ترتیب ٣٠ درصد، ٤٦ درصد و ٣٤ درصد کاهش بارش داشته و ماه‌های آذر، دی و بهمن با حدود ١٠ درصد کمبود بارش، شرایط نزدیک به میانگین بلندمدت را تجربه کردند.
به‌عبارت‌دیگر ٦ ماه گذشته، استان گیلان کم‌بارش‌ترین پاییز و زمستان را طی ١٥ سال اخیر به ثبت رسانده است و طی سال آبی اخیر تاکنون، گیلان با کمبود حدود ٢٠٠ میلیمتری بارش، نسبت به شرایط میانگین بلندمدت، مقام اول کاهش بارش را در کشور در مقایسه با سایر استان‌های کشور تجربه کرده‌است. این شرایط کم بارشی طی امسال، به سبب فراوانی کمِ نفوذِ سامانه‌های بارشی است که عمدتاً هر ساله در فصول پاییز و زمستان از سمت اروپا و عرض‌های بالا به سواحل جنوبی دریای خزر و استان گیلان نفوذ می‌کردند طی امسال به دلیل حاکمیت الگوهای جوی غالباً پایدار در منطقه، بارش‌های مناسبی در گیلان محقق نشد.
از نظر دمایی هم طی ٦ ماه گذشته متوسط دمایی استان گیلان حدود ١ درجه بالاتر از میانگین بلندمدت مدت مشابه بوده است.

به همین ترتیب استان‌های حوضه آبریز سدسفیدرود نیز بین ٢٦ تا ٧٠ درصد کاهش بارش را طی امسال در مقایسه با شرایط بلندمدت تجربه کرده‌اند که این شرایط علاوه بر کاهش چشمگیر آورد سدسفیدرود طی ٦ ماه گذشته،بر رژیم آبدهی رودخانه‌های قزل‌اوزن و شاهرود طی بهار، تاثیر منفی قابل ملاحظه گذاشته و بنظر می‌رسد اگر در اوایل بهار بارش‌های سیلابی در حوضه آیریز سفیدرود اتفاق نیفتد با توجه به کاهش پوشش برف باید منتظر افت شدید دبی ورودی سفیدرود طی اوایل بهار باشیم. 


پیش‌بینی‌های فصلی مرکز اقلیم‌شناسی سازمان هواشناسی کشور با احتمال تحقق حدود ٧٠ درصد، بارش فروردین و اردیبهشت و خرداد آتی را در اکثر مناطق گیلان نرمال و مشابه شرایط بلندمدت برآورد کرده است که در صورت تحقق برای بهار امسال باید منتظر حدود ١٥٠ میلیمتر بارش بطور متوسط در سطح پهنه گیلان باشیم که می‌تواند به‌عنوان بارش‌های بهنگام تا حدی از شدت خشکسالی بکاهد.
از نظر دمایی هم فروردین و اردیبهشت ١٤٠٢ حدود ١ درجه افزایش دما نسبت به شرایط بلندمدت پیش‌بینی شده‌است. شرایط نامطلوب جوی استان متاسفانه با آمارهای شرکت آب منطقه‌ای نیز همگنی نامیمونی دارد. حجم مخزن سد سفیدرود در روز 15 اسفند 1401 برابر با 204 میلیون‌مترمکعب (19 درصد حجم مخزن) است که در مقایسه با سال 1399 که 918 میلیون مترمعکب بوده است اختلاف فاحشی را نشان می‌دهد.

وضعیت دبی ورودی به مخزن نیز با عدد 23 مترمکعب‌برثانیه در مقابل عدد 752 مترمکعبی در سال 1399، نشان از وضعیت نگران کننده جریان آب‌های سطحی در حوضه سفیدرود است با ذکراین نکته که با توجه به شرایط آب‌وهوایی و آب شناختی حوضه سفیدرود، ماه اسفند شروع افزایش دبی ناشی از ذوب برف در مناطق خشک و گرم بالادست حوضه باید باشد. آورد سفیدرود در ماه اسفند تاکنون با رقم 24 میلیون مترمعکب نسبت به میانگین 20 ساله، کاهش 72 درصدی را نشان می‌دهد.