۱۴۰۲/۰۱/۰۹ - ۱۱:۰۴
تعداد معدودی از افراد از HIV رهایی پیدا کرده‌اند، اما دانشمندان در حال کار روی ایجاد درمان‌هایی هستند که برای تعداد بیشتری از مبتلایان دردسترس باشد.
تیموتی ری براون معروف به «بیمار برلین»، اولین فردی بود که عفونت HIV در او به‌طور قطعی درمان شد.
به گزارش لایوساینس، دانشمندان اولین درمان قطعی اچ‌آی‌وی را در سال ۲۰۰۸ اعلام کردند و از آن زمان تاکنون دو درمان قطعی دیگر و دو مورد درمان احتمالی گزارش شده است. آخرین گزارش‌ها از چنین مواردی (یک مورد درمان قطعی و یک مورد درمان احتمالی) در اوایل سال ۲۰۲۳ اعلام شد.
با افزایش دانش دانشمندان، این درمان‌ها ممکن است در سال‌های آینده رایج‌تر شوند. اگرچه درحال‌حاضر درمان‌های مذکور خطرناک هستند و تا حد زیادی برای ده‌ها ملیون نفری که در سراسر جهان به HIV آلوده هستند، غیر قابل دسترس هستند.
داروهای HIV که به درمان‌های ضد رتروویروسی (ART) معروف هستند، می‌توانند طول عمر افراد اچ‌آی‌وی مثبت را افزایش دهند و خطر انتشار ویروس را تا حد زیادی کاهش دهند، اما این داروها باید در طول عمر به‌طور روزانه مصرف شوند، می‌توانند با داروهای دیگر تداخل داشته باشند و با اندکی خطر عوارض جانبی جدی همراه هستند. بنابراین، دانشمندان امیدوارند این موارد درمان قطعی راه را برای ایجاد راهبردهای درمانی جدید و دسترس‌پذیرتر هموار کند که تعداد بیشتری از مردم را از ویروس نجات دهد. آنچه درباره‌ی درمان قطعی HIV می‌دانیم، در ادامه آمده است.
چه درمان‌هایی می‌توانند HIV را به طور قطعی درمان کنند؟
همه افرادی که به‌طور قطعی از اچ‌آی‌وی نجات پیدا کرده‌اند، با پیوند سلول‌های بنیادی درمان شده‌اند. همه‌ی این بیماران علاوه بر اینکه اچ‌آی‌وی مثبت بودند، به نوعی سرطان (لوسمی حاد میلوئیدی یا لنفوم هوچکین) مبتلا بودند. این سرطان‌ها، سلول‌های سفید خون را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند که یکی از اجزای کلیدی سیستم ایمنی هستند. این نوع سرطان‌ها با پیوند سلول‌های بنیادی قابل درمان هستند.
پزشکان به‌منظور درمان همزمان سرطان و اچ‌آی‌وی، سلول‌های بنیادی را از افرادی جمع‌آوری کردند که دارای دو نسخه از جهش ژنتیکی نادری (CCR5 delta 32) بودند. این جهش پروتئینی به نام CCR5 را روی سطح سلول غیرفعال می‌کند. بسیاری از سویه‌های اچ‌آی‌وی از پروتئین مذکور برای وارد شدن به سلول استفاده می‌کنند.
ویروس کار خود را با چسبیدن به پروتئینِ سطحی دیگری و تغییر شکل آغاز می‌کند و سپس به CCR5 متصل می‌شود تا به داخل سلول نفوذ کند. بدون CCR5، ویروس نمی‌تواند وارد سلول شود (براساس مطالعه مروری که سال ۲۰۲۱ در مجله‌ی Frontiers in Immunology منتشر شد، برخی از سویه‌های کمتر شایع اچ‌آی‌وی از پروتئین سطحی متفاوتی به نام CXCR4 استفاده می‌کنند و برخی از سویه‌ها می‌توانند از هر دو استفاده کنند. بنابراین، پیش از پیوند، بیماران مورد غربالگری قرار گرفتند تا اطمینان حاصل شود که بیشتر یا تمام ویروس‌های موجود در بدن آن‌ها از CCR5 استفاده می‌کنند).
ویروس اچ‌آی‌وی (صورتی) سلول‌های سیستم ایمنی (بنفش) را آلوده می‌کند
به‌منظور آماده‌شدن برای پیوند، بیماران تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی تهاجمی قرار می‌گیرند تا سلول‌های T (نوعی از سلول‌های ایمنی) سرطانی و آسیب‌پذیر دربرابر اچ‌آی‌وی در بدنشان از بین بروند. این امر سیستم ایمنی بیماران را تا زمانی که سلول‌های بنیادی پیوندشده بتوانند سلول‌های ایمنی جدید مقاوم دربرابر اچ‌آی‌وی را تولید کنند، ضعیف می‌کند. بیماران برای مدتی پس از پیوند، به‌منظور اجتناب از بیماری پیوند دربرابر میزبان (GVHD)، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی را مصرف می‌کنند. در بیماری پیوند دربرابر میزبان، سلول‌های ایمنی حاصل از اهداکننده، به بدن میزبان حمله می‌کنند.
بیشتر بیماران سلول‌های بنیادی گرفته‌شده از مغز استخوان اهداکنندگان بزرگسال را دریافت کردند. این سلول‌ها باید سازگاری بالایی داشته باشند، یعنی هم اهداکننده و هم دریافت‌کننده باید حاوی پروتئین‌های خاصی به نام HLA در بافت‌های بدن خود باشند. ناسازگاری HLA می‌تواند به واکنش ایمنی فاجعه‌بار منجر شود.
یکی از بیماران (اولین زنی که پیوند سلول بنیادی را دریافت کرد و برای مدت طولانی در بهبودی است)، سلول‌های بنیادی را از خون بند ناف دریافت کرد که در زمان تولد نوزاد اهدا شده بود. این سلول‌های نابالغ راحت‌تر با بدن دریافت‌کننده سازگار می‌شوند، بنابراین فقط اندکی سازگاری کافی است. او همچنین سلول‌های بنیادی را از یکی از بستگان بزرگسالش دریافت کرد تا در فاصله‌ی زمانی که سلول‌های بند ناف زیاد می‌شوند، به تقویت سیستم ایمنی او کمک کند.
ازآنجاکه سلول‌های بنیادی بند ناف به تطابق کامل نیاز ندارند و نسبت به مغز استخوان منبع راحت‌تری هستند، چنین پیوندهایی می‌تواند در آینده به بیماران بیشتری ارائه شود. اگرچه، به‌گفته‌ی دکتر ایوان برایسون، مدیر کنسرسیوم ایدز لس‌آنجلس-برزیل در دانشگاه کالیفرنیا و یکی از پزشکان بیمار درمان‌شده، بیماران اچ‌آی‌وی مثبت نباید تحت این رویه پرخطر قرار گیرند، مگر اینکه بیماری دیگری داشته باشند که به پیوند سلول‌های بنیادی نیاز داشته باشد.
اولین فردی که از عفونت HIV رهایی یافت، چه کسی بود؟
اولین فردی که عفونت اچ‌آی‌وی در او درمان شد، در ابتدا «بیمار برلین» نامیده شد، زیرا در برلین آلمان تحت درمان قرار گرفته بود. او در سال ۲۰۱۰ هویت خود را فاش کرد.
تیموتی ری براون آمریکایی در سال ۱۹۹۵ هنگام تحصیل در دانشگاهی در برلین مبتلا به اچ‌آی‌وی تشخیص داده شد و مصرف داروهای ART را برای کاهش مقدار ویروس اچ‌آی‌وی در بدن شروع کرد. در سال ۲۰۰۶، براون مبتلا به سرطان لوسمی حاد میلوئیدی تشخیص داده شد و در سال ۲۰۰۷ برای درمان این بیماری تحت پرتودرمانی و پیوند مغز استخوان قرار گرفت. پزشک براون، این موقعیت را فرصتی برای درمان همزمان لوسمی و اچ‌آی‌وی بیمار خود دید.
در تاریخ ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۲، در واشینگتن، تیموتی ری براون کنفرانس مطبوعاتی را برای اعلام خبر راه‌اندازی بنیادی تیموتی ری براون برگزار کرد.
براون پس از پرتودرمانی و پیوند عاری از اچ‌آی‌وی بود، اما بعداً سرطان او عود کرد و در سال ۲۰۰۸ به پیوند دوم نیاز پیدا کرد. در آن سال، پژوهشگران اعلام کردند که بیمار برلین اولین فردی است که به‌طور قطعی عفونت اچ‌آی‌وی در او درمان شده است. براون تا پایان عمرش عاری از HIV بود. او در سال ۲۰۲۰ در سن ۵۴ سالگی پس از عود لوسمی و سرایت سرطان به ستون فقرات و مغز از دنیا رفت.
تاکنون چند نفر از HIV نجات پیدا کرده‌اند؟
تا مارس ۲۰۲۳، سه نفر برای اچ‌آی‌وی درمان شده‌اند و دو نفر هم در بهبودی طولانی‌مدت هستند. علاوه بر تیموتی ری براون، افراد درمان‌شده شامل بیمار لندن (با نام آدام کاستیخو) و بیمار دوسلدورف می‌شود که نامش فاش نشده است. دو مورد احتمالی درمان‌شده شامل مردی معروف به بیمار شهر امید و همچنین بیمار نیویورک می‌شوند. بیمار نیویورک اولین زنی است که درمان را دریافت کرده است.
دکتر دبورا پرساود که بر مورد بیمار نیویورک نظارت داشت و مدیر موقت بخش بیماری‌های عفونی اطفال دانشگاه جانز هاپکینز است، در کنفرانس خبری که مارس ۲۰۲۳ برگزار شد، گفت درحال‌حاضر، هیچ تمایز رسمی بین درمان و بهبودی طولانی‌مدت HIV وجود ندارد.
دکتر استیون دیکس، متخصص اچ‌آی‌وی و استاد دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو که در درمان بیمار مشارکتی نداشت، گفت: «بیمار دوسلدورف احتمالاً دومین فردی بود که درمان شد، اما تیم پزشکی محافظه‌کار بود و پس از چند سال درمان‌های ضدرتروویروسی را متوقف کرد و مدت زمان طولانی منتظر ماند تا به این نتیجه برسد که او درمان شده است.»
بیمار دوسلدورف در سال ۲۰۱۳ درمان شد و مصرف داروهای ART را حدود شش سال ادامه داد و اکنون بیش از چهار سال است که مصرف داروها را قطع کرده است. در همین حین، کاستیخو در سال ۲۰۱۶ پیوند را دریافت کرد، کمی بیش از یک سال بعد درمان‌های ART را متوقف کرد و در سال ۲۰۲۰ پیش از بیمار دوسلدورف، درمان او تأیید شد.
بی‌توجهی به درمان لوزه‌های بزرگ عارضه‌های همیشگی به همراه دارد
ماجرای تولید اولین داروی ایدز در مدار زمین