کلانشهر: اوضاع برای رجب طیب اردوغان در دو دهه گذشته هیچ‌گاه به اندازه امروز سخت نبوده. انتخابات ترکیه در راه است و رقیب رئیس‌جمهور فعلی این کشور دست بالا را در نظرسنجی‌ها دارد. رجب در مخمصه افتاده و دیگر فرصتی برای جبران ندارد. از این انتخابات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع سال ۲۰۲۳ یاد می‌شود.

در یک ماه اخیر، ۱۰۰ سال پس از تاسیس جمهوری ترکیه به دست آتاترک، نام او بیش از هر زمان دیگری در سطح شهرها شنیده می‌شود و پوسترهای قدی آتاترک همه جا به چشم می‌خورد و بلندگوها سخنرانی‌های پرشورش را پخش می‌کنند.

رقیب اردوغان کیست؟

کمال قلیچداراوغلو یا همان گاندی ترکیه، رقیب سن و سال‌دار اردوغان است. این مرد ۷۴ ساله، سال‌ها به عنوان رئیس تامین‌اجتماعی در ترکیه کار کرده و تحصیلاتش هم در حوزه اقتصاد و بازرگانی است. قلیچدار اوقلو به گروه مسلمانان علوی در ترکیه تعلق دارد. این نخستین بار است که یک کاندیدای ریاست جمهوری رسما خود را از علویان می‌داند.

قلیچدار اوغلو را با نام نامزد ایرانی‌الاصل انتخابات ترکیه هم می‌شناسند. اجداد او به خراسان در ایران می‌رسند و به قبایل زازا که کرد هستند، مربوط است.

احزاب حامی قلیچدار اوقلو کدامند؟

کمال قلیچدار اوغلو حمایت پنج حزب ترکیه را همراه خود دارد. این احزاب ائتلاف ملی را تشکیل داده‌اند. گروه‌های راست‌گرا و ملی، چپ‌گرایان و برخی از گروه‌های اسلام‌گرا و محافظه‌کار به همراه گروهی از کردها حامی قلیچداراوغلو به حساب می‌آیند. مهم‌تر از همه این که این مرد ۷۴ ساله رهبر حزب جمهوری‌‌خواه خلق است که آتاترک آن را تشکیل داده.

چرا اردوغان در مخمصه قرار گرفته؟

محبوبیت اردوغان پس از انتخابات شهرداری استانبول در خریداد چهار سال قبل در سراشیبی قرار گرفت. تنها سه حزب اردوغان را در انتخابات روز یکشنبه حمایت می‌کنند که مهم‌ترینشان عدالت و توسعه است. تورم در این کشور کمرشکن شده و بسیاری از افراد نمی‌توانند از پس پرداخت هزینه‌ها، به ویژه اجاره خانه با پرداخت قبوض بربیایند.

بسیاری از منتقدان اردغان معتقدند سیاست‌های دستوری او به بانک مرکزی و پایین نگه داشتن نرخ بهره باعث شده تا در ترکیه ثبات اقتصادی از بین رفته و تورم زندگی ۸۵ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار دهد. نحوه خدمات رسانی اردوغان در زلزله اخیر با بیش از ۴۱ هزار کشته هم از دیگر انتقاداتی است که به رئیس‌جمهور فعلی وارد می‌شود.

اردوغان در همه سال‌ها گذشته تلاش کرده تا با گروه‌های اسلام‌گرا و راست‌گرایان نزدیک باشد. او حمایت بخش عمده کردها، علویان و چپ‌گرایان و ملی‌گرایان را با خود ندارد. این گروه‌ها دقیقا کسانی هستند که قلیچداراوغلو آنها را هدف قرار داده است.

چرا انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه اهمیت دارد؟

هرکدام از کاندیداهای انتخابات که روز یکشنبه رای بیاورند، نقش اساسی را در مساله ائتلاف ناتو، بحران‌های خاورمیانه و رابطه با غرب بازی می‌کنند. سرنوشت این انتخابات با مسائلی مانند جنگ اوکراین و تنش‌ها در مدیترانه شرقی هم گره خورده است.

اردوغان قدرت تام را در ترکیه به‌دست دارد و تغییر او می‌تواند به معنای تغییر در همه سطوح دولتی و سیاسی باشد. غرب به‌ویژه پس از کودتای سال ۲۰۱۶ نگران خروج آنکارا از مسیر دموکراسی است و روی‌کارآمدن قلیچداراوغلو را بازگشت به مسیر دموکراسی تعبیر می‌کند.

مساله مهاجران از دیگر مواردی است که سرنوشتش به انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه برمی‌گردد. میلیون‌ها مهاجر سوری در ترکیه حضور دارند که قلیچدار‌اوغلو ظاهرا قصد دارد آنها را به کشورشان برگرداند و اردوغان ترجیح می‌دهد تا از آنها به عنوان ابزاری برای تحت فشار‌قرار دادن اروپایی‌ها استفاده کند.

نقاط ضعف و قدرت اردوغان چیست؟

اردوغان شخصیتی کاریزماتیک دارد. او از مشکلات جسمانی رنج می‌برد و همین موضوع محبوبیتش را کم کرده. با این حال هنوز توان این را دارد که نیروهای سیاسی و سنت‌گرایان را در ترکیه پشت‌سر خود به راه بیندازد. سابقه کشورداری او می‌گوید اردوغان دوست و دشمن همیشگی ندارد و در بیشتر مواقع توانسته منافع ترکیه را تامین کند.

شایعات می‌گویند اردوغان بیمار است و نمی‌توان از اهمیت این موضوع به عنوان یک نقطه ضعف برای این مرد چشم‌پوشی کرد. تعداد مهاجران سوری، افغانستانی، ایرانی و... در سال‌های اخیر آنقدر در ترکیه زیاد شده که بخشی از مردم این موضوع را خطری برای خود به شمار می‌آورند و به‌نظر نمی‌رسد اردوغان در سال‌های پیش رو هم بتواند فکری به حال این مسئله کند.

اروپایی‌ها از باج‌گیری‌اردوغان می نالند

او هر بار برای همکاری و همراهی با آنها، دنبال گرفتن امتیاز است و این موضوع صبر کشورهای اصلی اروپایی و به خصوص اعضای ناتو را در آورده است. به‌نظر می‌رسد که رجب در صورت انتخاب دوباره قصد دارد که با مصر و سوریه و عربستان روابط بهتری از قبل تشکیل دهد و احتمالا وقت خود را صرف خاورمیانه خواهد کرد.

نقاط ضعف و قدرت کلیچدار اوغلو چیست؟

کلیچداراوغلو چندان به مخاطب سنتی توجه ندارد. او روی اقلیت‌ها تمرکز کرده و با آرامش در آشپزخانه یا اتاق مطالعه‌اش می‌نشیند و ویدئو ضبط می‌کند. این کار کسانی را که از سخنرانی‌های حماسی اردوغان و میلش به گسترش‌طلبی خسته‌اند، به خود جلب می‌کند. او قول داده در صورتی رئیس‌جمهور شدن به سمت اروپا دست دوستی دراز کند و مسائله پیوستن به اتحادیه اروپا را حل و فصل کند.

کلیچداراوغلو ۷۴ ساله است و این موضوع یکی از نقاط ضعفش به حساب می‌آید. از طرف دیگر رویکرد ضد مهاجرت او به معنای وجود یک خطر برای گروه بزرگ مهاجران است. برای  کشورهای همسایه ترکیه هم نزدیکی این مرد به غرب می‌تواند نگران‌کننده باشد.

انتخابات روز یکشنبه می‌تواند در سرنوشت خاورمیانه و اروپا دستکم برای پنج سال پیش‌رو تغییراتی را ایجاد کند. بسیاری معتقدند حتی اگر اردوغان صندوق‌های رای را ببازد، طرفدارانش را به خیابان می‌کشد و برخی می‌گویند حتی ممکن است به یک کودتا فکر کند. رجب طیب اردوغان خود را رهبر مادام‌العمر ترکیه می‌داند. او برای شکست در انتخابات به‌هیچ‌وجه آمادگی ندارد.