تیر نهایی به قلب جنگل های هیرکانی و بزرگ ترین دریاچه جهان شلیک شد. آیا فعالان محیط زیست در برابر این قانون شکنی کوتاه می آیند؟!

به گزارش پایگاه خبری کلانشهر به نقل از اسکان نیوز، در حالی که در جلسه روز چهارشنبه مدیران سازمان با نمایندگان وزارت نیرو و شرکت مجری، ایرادهای بسیار جامعی به مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی "طرح شیرین سازی و انتقال آب دریای کاسپین " گرفته شد و جلسه با تنش بسیاری برگزار شد که گمان نمی رفت به تفاهم ختم شود و همچنین مدیران و نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست به صراحت تاکید کردند که متقاضیان ابتدا مطالعات را اصلاح کنند، سپس دوباره بررسی شود و در صورت حل ایرادهای مبنای و غیرقابل حلی که در مطالعات وجود دارد سازمان محیط زیست نظر نهایی خود را اعلام کند؛ در یک حرکت شگفت آور و غیرقانونی، سازمان متولی تنوع زیستی و زیست بوم های کشور، در انتها با کلیات طرح موافقت کرد.

این در حالی است که بر اساس قوانین صریح از جمله قانون اساسی، قانون حفاظت وبهسازی محیط زیست و بسیاری از دیگر قوانینی که در این حوزه وجود دارد تمام پروژه های بزرگ باید برای گرفتن موافقت اصولی، مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی را به طور تمام و کمال انجام داده و آنگاه پس از بررسی این مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست نظر نهایی خود را با پروژه فوق اعلام کند.

نکته مهم دیگری که در این طرح وجود دارد علاوه بر مشکلات و آلودگی هایی که شیرین سازی آب کاسپین در این خطه پدید می آورد، عبور لوله از غنی ترین و تاریخی ترین جنگل های هیرکانی جهان است که زیستگاه مهم ترین گونه های حیات وحش ایران هستند.

اما به نظر می رسد سازمان حفاظت محیط زیست چشمان خود را بر تمام این موانع حقوقی و علمی بسته و موافقت خود را با این پروژه اعلام کرده است.

یک فاجعه محیط زیستی

محمد الموتی دبیر "شورای هماهنگی شبکه سازمان های مردم نهاد محیط زیست ومنابع طبیعی کشور" در گفت وگو با اسکان گفت: « علیرغم اینکه در جلسه روز چهارشنبه مدیران و مدیران کل محیط زیست ایرادهای زیادی به "گزارش مطالعات ارزیابی" طرح انتقال اب کاسپین گرفتند و گفتند طرح باید به روزرسانی و اصلاح شود، اما در نهایت با آن موافقت کردند.»

او گفت:« البته سازمان در انتها نوشته که اجرای پروژه مشروط به اصلاح مطالعات ارزیابی؛ درست روشی که درباره سد گتوند انجام شد و نتیجه فاجعه بارش را هم دیدیم. این یک فاجعه مدیریتی و خطای آشکار است که هم وزارت نیرو و هم سازمان محیط زیست باید در قبال آن پاسخگو باشند.»

جلسه ای پر از تنش و تناقض

الموتی گفت:« جلسه امروز بسیار چالشی بود و هر سه معاون سازمان حفاظت محیط زیست آقایان دکتر کیومرث کلانتری، دکتر لاهیجان زاده و آقای دکتر تجریشی حضور داشتند؛ علاوه بر این آقای دکتر جلالوندی هم از دفتر ارزیابی سازمان و خانم دکتر ترابی نیز از وزارت نیرو و همچنین نمایندگانی از"مجموعه آب نیرو" و "شرکت مشاور مهاب قدس نیز حضور داشتند. از اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران نیز مدیرکل و دو تن از معاون ایشان نیز بودند و مدیرکل سمنان نیز حضور داشتند. کارشناسان و روسای دفاتر معاونت محیط طبیعی سازمان نیز بودند.»

بی توجهی به ارزیابی و عدم اصلاح

او افزود:« جلسه در ابتدا با چالش آقای جلالوندی مدیرکل دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست شروع شد. ایشان می گفتند خروجی جلسه 15/4 این بوده که وزارت نیرو گزارش ارزیابی پروژه انتقال آب کاسپین را با توجه به ایرادهایی که گرفته شد و اشکالات و تغییراتی که داشت و نیز پرسش هایی که عنوان شد، به روز کند. گفتند با وجود اینکه 2 ماه از ان تاریخ گذشته، اما گزارش جدیدی نفرستاده اید.اما خانم ترابی نماینده وزارت نیرو این را قبول نداشت و گفت ما نمی توانیم چنین چیزی را در طی دو ماه تهیه کنیم و حتی در 6 ماه و یک سال نیز نمی توانیم به روز کنیم.»

الموتی همچنین خبر داد:« بر این اساس آنچه که رخ داد می توانم بگویم اساسا شرکت مشاور به سمت بروز رسانی ارزیابی نرفته اند و اصلا لازم ندیده اند که بر روی ارزیابی، مطالعه جدیدی انجام بدهند؛ بلکه بر روی نظرات خودشان اصرار داشتند.»

آب شیرین کن ها و تخلیه پساب

دبیر "شورای هماهنگی شبکه سازمان های مردم نهاد محیط زیست ومنابع طبیعی کشور" در ادامه گفت:« نمایندگان وزارت نیرو نهایتا مدل هایی را ارئه دادند و بیشتر بحث بر دو بخش محیط دریایی یعنی آب شیرین کن ها و تخلیه پسابی که در آن باقی می ماند صحبت شد و آنها مدلی را ارائه دادند.

آقای لاهیجان زاده مدیر محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست صریحا مخالفت کردند و گفتند که این همان چیزی است که قبلا بوده است و هیچ تغییری نکرده؛ ضمن اینکه این دوستان نهایتا در دورترین حالت، 800 متر از سحل را برای تخلیه در نظر گرفتند؛ در صورتی که ما گفته بودیم که در عمق 300 متری بروند و بعد اینرا به عمق 200 متری تخفیف دادیم و نهایتا باز تخفیف دیگری دادیم و به عمق 6- متری رساندیم. اما از آنها خواستیم که برای این عمق ها سناریوهای متفاوتی بیاورند. آقای لاهیجان زاده در ادامه گفتند من از این وضعیتی که پیش آمده بسیار ناامید شدم. اصلا معلوم نیست اینها دنبال چه هستند؟ و احتمالا این ارزیابی ها و جلسات اصلا به دردشان نمی خورد. و اصلا توجهی به آن ندارند و یا نمی خواهند مساله شان حل بشود.»

او افزود:« این موضوع، آن شائبه را به وجود می آورد که این ها اصلا نمی توانند آن پروژه را اجرا کنند؛ نه توان فنی، نه توان علمی و نه توان اجرایی آنرا ندارند. منتها وسط یک کاری گیر کرده اند و می خواهند مسوولیت انجام نشدن آنرا به گردن محیط زیست بیندازند و بگویند سازمان محیط زیست مجوز نداد که نشد. در حالی که آقای لاهیجان زاده می گفتند با این وضعیت مجوز نیز نخواهند گرفت و نمی توانند بگیرند و هیچ تلاشی هم نمی کنند که ارزیابی شان را به روز کنند.»

مخالفت صریح مدیران مازندران با طرح

الموتی با اشاره به اینکه البته معاون اداره کل محیط زیست مازندران نیز به طور علمی بحث کرد که پروژه و مدل سازی آنها چه اشکالاتی دارد گفت:« روی مدلسازی بحث درگرفت ودر بخشی از جلسه درباره اینکه اساسا نوع مدل سازی باید چگونه باشد نیز تنش ایجاد شد. در جایی هم که تنش جدی ایجاد شد جایی بود که آقای ابراهیمی کارنامی مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران به صراحت گفت که "این مسیر به هیچ عنوان امکان انتقال لوله را ندارد و قطعا تخریب دارد؛ معاون محیط طبیعی و مدیرکل دفتر ارزیابی نیز همین را گفت. اینرا هم گفت که این دوستان اصلا دیتا و دیگر اطلاعات را در اختیار ما نمی گذارند تا بتوانیم روی آنها بحث کنیم. آنها هم گفتند که پروتکل های ا اجازه نمی دهد اینها را در اختیار شما بگذاریم. بحث بالا گرفت و آنها هم گفتند ما هم به شما مجوز نمی دهیم. نهایتا قرار شد این اطلاعات و دیتاهایی را که محیط زیست نیاز دارد آنها ارائه بدهند.»

او افزود:« دکتر جلالوندی مدیرکل دفتر ارزیابی زیست محیطی سازمان، به وزارت نیرو انتقاد داشت و می گفت که شما یک سناریو را گرفته اید و دائم همان را تکرار می کنید؛ در صورتی که انتطار این بود که شما 5-4 سناریوی مختلف را به ما ارائه بدهید.»

مسیر لوله گذاری و تخریب اساسی

دبیر شورای هماهنگی شبکه سازمان های مردم نهاد محیط زیست ومنابع طبیعی کشور در ادامه با اشاره به تخریب های اساسی در مسیر لوله گذاری گفت:« این بخش محیط زیست دریایی شاید ساده ترین بخش قضیه بود و بخشی بود که ممکن است بتوان با فن آوری های نوین و میزان شیرین سازی محدودی که می خواهد انجام شود آنرا اصلاح کنند. اما بحث اصلی که تخریب اساسی دارد مسیر خط انتقال است که آقای جلالوندی نظرش این بود که ما باید کل مسیر را ببینیم نه آن تکه 190 متری صرفا جنگل را. برای کل مسیر باید ارزیابی داشته باشید؛ ضمن اینکه وزارت نفت امکان صدور مجوز برای عبور لوله از کنار خط لوله نفت را نمی دهد.»

او تاکید کرد:« از طرفی "معاونت محیط طبیعی" سازمان صراحتا اعلام کرد که "ما اجازه هیچ نوع عبوری را از جاده دیگری به هیچ عنوان نمی دهیم؛ اگر می وانید بروید از همان مسیر کنار خط لوله نفت، انهم با شرط اینکه به ما بگویید خاکی را که از آنجا برای لوله گذاری برداشت می کنید، کجا دپو خواهید کرد و چه مدیریتی قرار است بر روی آن انجام شود؟ در غیر این صورت حق ندارید؛ ضمن اینکه روی خط انتقال برق به ایستگاه های پمپاژ نیز بحث داشتند و درخواست شد که بایدبرنامه ها ومطالعات و راهکارهای آنها را باید به محیط زیست تحویل بدهند.»

الموتی با تاکید بر اینکه « می خواهم بگویم نه مشاور، نه آب نیرو و نه وزارت نیرو، هیچ ایده خاصی برای اجرای این طرح نداشتند؛ فقط می خواهند آب را انتقال بدهند بدون اینکه ملزم بشوند به اینکه کارهای ارزیابی را بخواهند انجام دهند. این بی برنامگی "آب نیرو" و "شرکت مشاور" آنقدر مشخص بود که خود خانم ترابی نماینده وزارت نیرو، در جلسه شاکی شد و در 3-2 مورد با اعضای مشاور و آب نیرو برخورد کرد و تک تک مفادی را که این ها ملزم هستند ارائه بدهند را یادداشت کرد و به آنها اعلام کرد و در صورت جلسه نهایی نیز آورد. قرار شد که حتما آنها این کار را انجام بدهند؛ وگرنه چیزی هم لازم نیست و اگر تغییر در ارزیابی ایجاد نشود و آنرا به روز نکنند احتیاجی به این جلسات هم نیست. واقعا آش آنقدر شور بود که خود وزارت نیرو عکس العمل نشان داد و آنها را ملزم به انجام موارد لازم کرد.»

دفاع تمام قد مدیرکل محیط زیست سمنان از طرح بدون ارزیابی

الموتی از بخش شگفت انگیز این جلسه سخن گفت:« امیرعبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست سمنان صحبت کرد؛ از آینده بی آبی سمنان گفت؛ آمارهایی را داد که من نمی دانم چقدر درست یا غلط است؛ گفت ما در 20 سال آینده اساسا هیچ آبی نداریم و حقابه کاسپین نیز مال کل کشور است و باید استفاده کنیم. نظرات ایشان نیز نظرات بسیار تعجب آوری بود که ابراهیمی کارنامی مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران اتفاقا به ایشان عکس العمل نشان داد و گفت که " شما هنگامی که "مدیرکل دفتر زیستگاه ها و مناطق" سازمان حفاظت محیط زیست بودید برای عبور خط لوله گاز مخالفت شدید انجام دادید؛ الان مدافع شدید. عبدوس هم پذیرفت و گفت که به هر حال در سیستم دولت، یکبار باید اینوری باشی و یکبار آنطرفی.»

سخنان دبیر شبکه

دبیر شورای هماهنگی شبکه سازمان های مردم نهاد محیط زیست ومنابع طبیعی کشور در ادامه خبر از سخنان خود در این جلسه داد . گفت:« بنده هم درباره "تابلو منابع ومصارف استان سمنان صحبت کردم که آن آمار وارقام واقعی نیست و از وزارت نیرو خواستم که حتما اینرا در اختیار رسانه ها و کارشناسان مستقل قرار بدهند تا بقیه هم بدانند وزارت نیرو بر چه اساسی این تخصیص را در نظر گرفته است؟ من نیز راجع به اینکه مصرف در سمنان به گونه ای است که اگر اصلاح بشود شاید نیاز به انتقال آب نباشد صحبت کردم. آمار مشخصی نیز متاسفانه وجود ندارد و وزارت نیرو نیز به صورت شفاف آمار مشخص منابع و مصارف را منتشر نمی کند. بنابراین ما باید این را منتشر کنیم به صورت شفاف و به صورت کنشی تبدیل کنیم و از وزارت نیرو بخواهیم که این ها را ارائه بدهد تا دیگران بتوانند نظر بدهند که آیا چنین تخصیصی واقعی است؟»

قوانین ضعیف در حمایت از محیط زیست

الموتی بخش بزرگی از مشکلات را ناشی از خلاء قانونی و نبود قوانین محکم و متقن حمایتی در این باره عنوان کرد. او گفت:« مشکل بزرگی که واقعا در این داستان ارزیابی عیان است و من بارها در موارد مختلف با آن مواجه شده ام این است که قوانین ما به طرز دردناکی در حمایت از محیط زیست ضعیف است و ما قانون گذاری مان، قانون گذاری محیط زیستی نبوده است. مثلا درباره تخصیص آب، محیط زیست باید درباره مقدار تخصیص آب نیز ورود کند. این در واقع ضعف قوانین است که بایداصلاح شود.»

او با تاکید بر اینکه مصوبات وزارت نیرو آیه قران نیست و باید بتوان درباره مقدار تخصیص ها ورود کرد گفت:« به نظر من "طرح شیرین سازی وانتقال آب دریای کاسپین " دارای چالش های بسیار بسیار بزرگی هم در مجوز و اجراست؛ هرچند سازمان محیط زیست، ممکن است در بخش فنی قضیه در آب شیرین کن می تواند بگوید با لحاظ این شروط می توانیم مجوز بدهیم؛ اما اجرا و شروع کار مشروط به محقق شدن شروط است. یعنی آقای تجریشی صریحا گفت مجوز را زمانی می دهیم که شما همه این شرایط را مهیا کرده باشیم؛ وگرنه مجوزی صادر نمی شود. ضمن اینکه طرح انتقال آب کاسپین ، در "کارگروه اقتصادی" در سازمان برنامه وبودجه نیز دارای اشکال بوده و گفته اند "توجیه اقتصادی ندارد.»

الموتی افزود:« از سوی دیگر "کارگروه اجتماعی" این داستان نیز در استانداری مازندران قرار بوده که تشکیل شود و هنوز تشکیل نشده. خروجی آن جلسه نیز اثر گذار است. آقای دکتر روحانی به استاندار مازندران دستور داده که هر چه سریع تر مساله اجتماعی این قضیه را روشن کن که آیا می شود انجامش داد و آیا تنش وجود دارد یا نه؟! بنابراین بحث اجتماعی هم بسیار مهم است.»

او درباره تصمیم نهایی جلسه فوق گفت:« در مجموع صورتجلسه این شد که اطلاعاتی را که دارند شرکت مشاور و آب نیرو مهیا کرده بفرستد؛ دوستان مطالعه کنند و محیط زیست در بخش فنی دیگر نظر خودش را بدهد. آقای تجریشی نیز گفت که ما نظر خودمان را می دهیم و بر اساس قانون موظف هستیم شرایط اجرایی شدن را بگوییم. این فقط بخش نظر ماست. در قسمت های دیگر نیز باید مجوزها گرفته شود. الان "اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران" در 9 بند مخالفت کرده است؛ باید آنها مجاب شوند. وزارت نفت، برق و مسائل عدیده این گونه است. اما نمی دانم چه شد در آخر جلسه که فقط مدیران محیط زیست و نمایندگان وزارت نیرو حضور داشتند و خواسته بودند بقیه جلسه را ترک کنند، خبر رسید که سازمان با طرح موافقت مشروط کرده است.»