با آخر فصل دروی برنج تهیه خَمس و دوشاب به صورت گروهی یعنی چند خانوار کنار هم در سطح روستاها انجام می شد، که تقریباً می توان گفت منسوخ شده است.

پرداختن به این دو محصول ناب و خاص منطقه ما آنقدر دارای اهمیت است که بیست و ششمین یادداشت برندسازی به این امر اختصاص می یابد.

رشت با داشتن پسوند شهر خلاق خوراک می بایست هر ماه یک جشنواره خاص خوراک محور را در برنامه خود داشته باشد.
جشنواره هایی خوراک محور که با اهداف برندسازی، جذب توریست، ایجاد چرخه اقتصاد شهری، افزایش شور و نشاط اجتماعی، ارزآوری برای استان و کشور، افزایش مشارکت اجتماعی، احداث صنایع غذایی جدید و ایجاد شغل های مستقیم و ده ها امتیاز دیگر را به دنبال خواهد داشت.

خَمس به تنهایی قابلیت برند کردن یک شهر را در جهان دارد.

یک غذای کاملاً ارگانیک، ذائقه پسند سالم و تنها مربای بدون شکر در جهان است.
همانطور که مربای چغاله گردو به عنوان سوغات شاخص کشور ارمنستان در دنیا شناخته شده است، خمس می تواند سوغات منحصر به فرد صادراتی رشت باشد، ضمناً تنها مربا در دنیا می باشد که به چند صورت سرو می شود.
خمس از سیاه انگور گیلان تهیه می شود و به عنوان غذای صبحانه و یا قیل ناهار و عصرانه با سردِ پلا سرو می شود.
خمس به عنوان تنها مربای ارگانیک همراه با چای در وعده های مختلف خورده می شود .خمس بیج یا همان املت مربای انگور غذایی منحصر به فرد است که همراه با نان و یا برنج سرو می شود.
به عبارت دیگر ما تنها مردم در جهان هستیم که با مربا، خورشت درست می کنیم و می خوریم!

خمس را در تابه با روغن و یا کره تفت می دهند و با اضافه کردن چند تخم مرغ به آن یک غذای انرژی بخش منحصر به فرد تهیه می کنند که با نان و برنج خورده می شود.
خوردن خمس با گردو نیز یکی دیگر از خلاقیت های غذایی منطقه است.
از دیگر خوراکی های کاملاً منسوخ شده این منطقه می توان به تاج ارده اشاره کرد.
تاج ارده همان قاویت یا قوتوی گیلان است که در زمان های قدیم برای زنان حامله و یا کسانی که زردی داشتند و یا ضعف بدن دچار بودند بسیار توصیه می شده است.
تاج ارده از دانه های اضافه انگور که در تهیه خمس کنار گذاشته شده درست می شود.
دانه های انگور در آفتاب خشک شده را با برنج تفت داده، مخلوط و آسیاب می کنند و آن را با ادویه هایی مثل دارچین و هل ترکیب کرده مورد استفاده قرار می دهند.
یعنی ما در گذشته قووتوی خاص گیلانی مثل کرمان و کرمانشاه و تبریز داشتیم و باز هم از آن غافل هستیم.

همزمان با تهیه خمس در این ماه از سال، تهیه دوشاب انگور که از سفید انگور گیلان استفاده می شود. که به روش سنتی و با اضافه کردن خاک سفید - از بقایای چوب سوزانده شده- نیز رواج داشته است.
تهیه شیره انگور در دیگر شهرهای ایران نیز رایج است ولی در کنار شیره انگور، ما دوشاب اربه یا اربه دوشاب را داریم که خاص منطقه ماست.
  در منطقه ما یک خوراکی خاص و منحصر به فرد دیگر همراه با دوشاب انگور تهیه می شده است که آن هم متاسفانه منسوخ شده است.
«به پته» (میوه پخته به) اسم این خوراکی لذیذ، خاص و منحصر به فرد است.

تهیه «به پته» به این صورت بود که، میوه به کامل و درسته - را که به آن زودرس به گفته می شود که همزمان که با برداشت برنج آماده خوردن است- در دیگ های بزرگ شیره انگور در حال پخت انداخته می شد و میوه به، همزمان که دوشاب آماده می شود در مدت زمان ۴ الی ۵ ساعت کم کم پخته می شود بعد از پخته شدن به قطعات کوچک تر تقسیم می شود و آماده خوردن می شود.
طعمی لذیذ و منحصر به فرد که نه مربا است نه مارمالاد و نه کمپوت، خوراکی خاص و ذائقه پسند و صد در صد صادراتی و ارزآور که به تنهایی می تواند برند شهر ما نیز باشد.
در کنار محصول دوشاب بی شک می توان بلافاصله نام یک خوراکی منحصر به فرد این منطقه «دوشاب برنج» را نام برد.

برنج تفت داده همراه با گردو و دوشاب، غذای ارگانیک خاص و در اصل داروی طب سنتی است.
طبع سرد برنج با گردو و ادویه معتدل می شود و با شیرینی طبیعی و بدون هیچ مواد افزودنی و صنعتی به یک خوراک منحصر به فرد تبدیل می شود.

اگر بخواهیم به ارزش دوشاب برنج اشاره بکنیم کافیست این محصول را مقایسه بکنیم با گز و یا سوهان که به وفور در همه شهرهای ایران یافت می شود که هر دو محصول با افزودنی های صنعتی و روغن تهیه می شود که ضرر آن برای دندان ها و بدن انسان بیشتر از منفعت آن است.
جای تاسف است که ما هنوز نتوانستیم دوشاب برنج را با بسته بندی معمولی و اولیه در معرض فروش قرار دهیم.
اینقدر در عرضه این خوراکی خاص و منحصر به فرد منطقه ما ناتوان، غافل و بی برنامه هستیم که حد و اندازه ای نمی توان برای آن تصور کرد

برگزاری جشنواره خمس و دوشاب در این وقت از سال که مصادف است با هجوم گردشگران به شهر - به خاطر تعطیلات آخر تابستان- می تواند برای هزاران گردشگر و شهروند، ساعاتی خوش را به ارمغان بیاورد.

تصور کنید پیاده راه شهرداری با دیگ های بزرگ مسی، لباس و موسیقی محلی با عطر غذاهای فوق همراه با بوی دود و انواع خوراکی های خاص و منحصر به فرد و ارگانیک چگونه یک شهر را بی تاب می کند.و همزمان پسوند شهر خلاق خوراک، پویایی و نشاط و شهر شب های روشن را به رخ می کشد.

======

*کارگردان تاتر

رضا حقی یکی از پایه گذاران جشنواره های خوراک محور در ایران است و از سال ۹۴ با  برگزاری ۹دوره جشنواره جوکول، کدو، و تمشک و...در گیلان مشغول فعالیت بوده است.

پی نوشت: از این پس روزهای دوشنبه در سلسله یادداشت هایی به قلم این نویسنده پیشنهادات مطالعه شده ای جهت برندسازی رشت برای اطلاع شهروندان و مدیران شهری در کلانشهر منتشر می شود. (بیشتر بخوانید)

این امیدواری وجود دارد که مدیران مربوطه در شهرداری و شورای شهر رشت بویژه افرادی که عهده دار عناوین مرتبط با شهر خلاق غذا در رشت هستند، سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهری شهرداری رشت و کمیسیون توسعه پایدار شورای شهر به این موارد توجه کرده و در صورت امکان برای اجرایی شدن پیشنهاداتی با هدف رضایت جمعی و زیست بهتر شهری اقدام عملی کنند.

خوانندگان کلانشهر هم می توانند در صورت تمایل نظرات خود را پیرامون مطالب منتشر شده یا پیشنهادهای تازه خود جهت برندسازی رشت را بیان کنند.به این امید که بتوان گام هایی جهت بهبود وضعیت رشت برداشت.