کلانشهر/ محمدتقی پوراحمد جکتاجی: کاروانسراهای رشت یادگار دوران شکوفایی اقتصادی و رونق بازار و کسب و کار گذشته رشت و گیلان به ویژه در دوره قاجار و پهلوی اول است. متأسفانه بیشتر این کاروانسراها به خاطر بی توجهی مدیریت شهری امروزه تغییر شکل و ساخت داده اما همچنان دایر و کسب و کار در آن ها رواج دارد به استثنای یک مورد (و اتفاقاً بهترین نمونه آن از نظر معماری)که چندین بار دچار آتش سوزی شده به صورت مخروبه درآمده است با این همه در گوشه ای از آن هنوز کسب و کار کمرنگی وجود دارد.
این کاروانسراها که اغلب آن ها به هم راه دارند و هنوز در برخی از آن ها زیرزمین و دالان و سردرب های زیبا دیده می شود چنانچه مدیریت کفایت مندانه شهرداری و همکاری جدی سازمان میراث فرهنگی را در پی داشته باشند می توانند به یکی از جاذبه های توریستی شهر رشت و گیلان تبدیل شوند و رونق مضاعف در بازار کساد استان ایجاد کنند. این امر البته به صورت طرحی مدون در پروژه بزرگ بازآفرینی شهر رشت دیده شده و برای اجرای آن ظاهراً آمادگی هم وجود دارد فقط اراده ورود و پیگیری مدیریت شهری لازم است که خاک بی تفاوتی را از سر و روی این نگین های شهری بزداید.
گفتنی است از مجموع بیش از 20 واحد کاروانسرا در رشت ، تنها هفت واحد آن حائز اهمیت تاریخی است که توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسیده است. این هفت کاروانسرا عبارتند از ملک، گلشن، محتشم، چینی چیان، سعادت، طاقی کوچک و طاقی بزرگ که هر هفت مورد در طرح بازآفرینی گنجانده و تعریف شده است، منتها وضعیت هر یک از آن ها نسبت به یکدیگر از نظر قدمت تاریخی، ساخت، وسعت، نوع کسب و کار ، تعداد مالکان و صاحبان سرقفلی و میزان تخریب و نوسازی غیرکارشناسانه فرق می کند.

به عنوان مثال کاروانسرای سعادت با 940 متر مربع عرصه و 1250 متر مربع اعیان در دو طبقه آجری مربوط به دوره قاجار که از نظر معماری حائز اهمیت است بر اثر حریق های مکرر فعلاً به صورت مخروبه درآمده به ویژه طبقه دوم آن غیر قابل استفاده است. طبقه پایین هم به صورت ویرانه به حال خود رها شده و جز چند باب مغازه پرنده فروشی و قهوه خانه که کسب و کار کمرنگی در آن جریان دارد در انتظار ویرانی کامل یا احیا و بازسازی است.
کاروانسرای سعادت به خاطر نزدیکی به مرکز شهر و هم جواری با میدان بزرگ که بازار زنده و پرنشاط و پررونق شهر است موقعیت بسیار خوبی دارد تا از طریق مدیریت شهری و جذب سرمایه گذاری و مرمت درست میراثی به یکی از بهترین مراکز دیدنی و توریستی رشت با کاربری های خوراک، سوغات یا صنایع دستی تبدیل شود. چه خوب است شهرداری پیش از این که حریقی دیگر خواسته یا ناخواسته اتفاق افتد و زمستانی سخت و پربرف و باران بر آن فشار آورد تا به تلی از خاکستر و آجر تبدیل شود، آستین همت بالا گیرد و آن را بازسازی کند. بدیهی است خیرش را خیلی زود خواهد دید و به منابع مستمر و خوبی برای شهرداری دست خواهد یافت.

گفتنی است از میان هفت کارونسرای نامبرده ، سازمان میراث در چند سال گذشته تنها به طاقی کوچک آن هم به صورت سردستی و ناقص ورود کرده و تا حدی به هویت گذشته نزدیک کرده است. این را باید به فال نیک گرفت و امیدوار بود اگر امری خواسته شود و از پی آن اراده ای باشد حتماً به نتیجه خواهد رسید.

انتشار یادداشت در کلانشهر به معنای تایید محتوای آن نیست و جهت اطلاع رسانی به مخاطبان منتشر می‌شود.