کلانشهر: اعداد و ارقامی که این روزها از جان‌باختگان ویروس کرونا از زبان مسئولان شنیده می‌شود یا بر تارنمای رسانه‌ها نقش می‌بندد، فقط اعداد خشک و بی‌روح در لابه‌لای خبرهای رسمی نیست، بلکه هر عدد مرگ یک تن را به تصویر می‌کشد که عزیز خانواده‌ای بوده و اکنون فقدانش بازماندگان را در غم و ناراحتی عمیقی فرو برده است.
رویارویی با مرگ عزیزان یکی از سخت‌ترین تجربه‌های انسانی و البته بس تلخ و دردناک است، اما این دشواری زمانی عمیق‌تر می‌شود که بازماندگان فرصت سوگواری نداشته و مجبور باشند در عزلت و گوشه‌نشینی و تنهایی در فراق عزیز از دست رفته خود به سوگ بنشینند. درست مثل بسیاری از بازماندگان قربانیان ویروس کرونا که این روزها بدون برگزاری مجالس ترحیم و در غربت و تنهایی در حال سوگواری هستند و هیچ یک از اطرافیان و نزدیکان آنها نیز از ترس ابتلا به ویروس کرونا جرات حضور برای تسلی دادن به آنان را ندارند.ویروس کرونا نحوه زندگی، مرگ و مراسم خاکسپاری را تغییر داده است. این ویروس مراسم تدفین را به چیزی ناشناخته تبدیل کرده و فرصت وداع از متوفی را از بازماندگان گرفته است. رسم و رسوم‌ها تعطیل شده و بازماندگان در مراسم خاکسپاری مجبور به حفظ فاصله با افراد شرکت‌کننده و محل دفن هستند. در این مدل جدید مراسم تدفین که ویروس کرونا آن را باب کرده است، خانواده قربانیان کرونا نه تنها عزیزی را از دست داده‌اند، بلکه تمام حمایت‌های عاطفی و اجتماعی را هم در زمان تدفین و هم بعد از آن از دست داده‌اند.البته رنج این خانواده‌ها فقط تحمل داغ عزیز از دست رفته و نبود مجال سوگواری نیست و ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. تلقی عجیب از مرگ با کرونا و انگ «کرونایی» بودن درد مضاعف این خانواده‌هاست، به نحوی برخی به دلیل فشار اجتماعی موجود و برای فرار از این برچسب‌ها تمایل دارند دلیل مرگ عزیزانشان را نه کرونا بلکه بیماری دیگری ذکر یا حتی ثبت کنند و برایشان گواهی فوت غیرکرونایی بگیرند. البته گواهی فوت غیرکرونایی تبعات بهداشتی را به همراه دارد، چرا که با گواهی فوت غیرکرونایی پروسه تدفین نیز تغییر می‌‌کند و از پروتکل‌های وزارت بهداشت خارج می‌شود.بدنامی اجتماعی ناشی از کرونا بدون قربانی نبوده است. خبرهای 24 فروردین حاوی این خبر تلح بود که فرزند پسر یک بیمار مبتلا به کرونا که جان خود را از دست داده بود، بر اثر ناراحتی از برخوردهای دیگران و عدم دریافت حمایت‌های اجتماعی و عاطفی بعد از مرگ پدرش، خودکشی کرده است. مادر این پسر نیز مرگ همسر و فرزندش را تاب نیاورده و خودکشی کرده است. مرگ این مادر و فرزند به دنبال مرگ کرونایی پدر خانواده گواه روشن و نمونه بارزی از فشارهای اجتماعی به خانواده قربانیان کرونا است. جمعیتی که این روزها از یک سو درد از دست دادن عزیزانشان و از سوی دیگر فشارهای اجتماعی ناشی از مرگ کرونا را تحمل می‌کنند، کم نیستند. هر روز به لیست بلند بالای قربانیان کرونا در کشور اضافه می‌شود، سهم مرگ هر روز بیش از صد نفر است، آمار قربانیان حالا به مرز 5هزار نفر رسیده است. 5 هزار قربانی به معنای 5 هزار خانواده داغدار است که علاوه بر جای خالی عزیزانشان با تبعات و فشارهای ناشی از مرگ کرونایی نیز درگیر هستند. در این شرایط که روزانه ده‌ها نفر مجبورند در سکوتی مرگبار، فقدان عزیزانشان را به سوگ بنشینند و با تبعات مرگ ناشی از کرونا نیز روبه‌رو شوند، جای خالی پروتکلی برای مصیبت‌دیدگان کرونا کاملا احساس می‌شود.
برنامه‌هایی که برای کنترل و مقابل با ویروس کرونا در سازمان‌های درگیر با این ماجرا به‌ویژه ستاد ملی مقابله با کرونا تدوین شده است، خانواده‌های عزادار ناشی از کرونا از قلم افتاده و مغفول مانده‌اند. در نبود برنامه و پروتکل خاصی برای خانواده قربانیان کرونا، حالا شهرداری تهران آستین بالا زده است که دراین راستا اقدامی انجام دهد. این نهاد شهری چند وقتی است با راه‌اندازی کارگروه تخصصی سوگ، اولین قدم‌ها برای آموزش و اجرای مداخلات روانی- اجتماعی برای داغدیدگان را برداشته است تا شاید بتواند در این سوگ ساکت‌اندکی از غم و ناراحتی خانواده‌های عزادار ناشی از کرونا بکاهند و التیامی بر درد آنان باشند.فشارهای اجتماعی بر مصیبت‌دیدگان ناشی از کرونا از دید سازمان‌های بهداشتی جهانی پنهان نمانده است. یونیسف و سازمان بهداشت جهانی گزارشی در این باره منتشر کرده‌اند. این گزارش را موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی ترجمه و برای استفاده عموم منتشر کرده است.
ضرورت‌های برگزاری مراسم برای آرامش خانواده‌های عزادار
یک روانشناس با اشاره به اهمیت مراسم سوگواری برای آرامش روحی-روانی فرد عزادار و پذیرش واقعیت مرگ به همدلی گفت:«برگزاری مراسم سوگواری و شبکه حمایت‌های عاطفی و اجتماعی از فرد یا افراد سوگوار باعث تسکین تألمات روحی و روانی و پذیرش واقعیت مرگ می‌شود، در غیر این صورت معمولا یک غم سنگین و یک بغض سترون که مجال باریدن نداشته است، فرد را مدت‌ها همراهی می‌کند و باعث خشم پنهان و هیجانی منفی در وی می‌شود.»«سارا قاسمی» به محدودیت‌های برگزاری مراسم سوگواری در زمان کرونا اشاره کرد و گفت:«عدم برگزاری سوگواری فقط مختص به مرگ ناشی از کرونا نمی‌شود؛ خانواده افرادی نیز که به دلایل غیرکرونایی فوت شده‌اند، به‌خاطر همه‌گیری کرونا و جلوگیری از تجمعات، امکان برگزاری این مراسم را ندارند، بنابراین باید دراین بازه زمانی به تمام خانواده‌هایی که عزیزی را ازدست داده‌اند توجه شود، چرا که آنان نیز شامل این فاصله‌گیری اجتماعی می‌شوند و آنان تنها با تبعات اجتماعی ناشی از کرونا و به اصطلاح با انگ کرونایی بودن مواجه نیستند، بلکه تمام محدودیت‌ها نیز بر آنان اعمال می‌شود و مراسم سوگواری‌شان نیز متاثر از این شرایط است.»
برگزاری مراسم ترحیم آنلاین، مانع اختلال بعد از سوگ
قاسمی افزود:«احساس تنهایی و برگزار نشدن رسم و رسوم‌ها در بحران کرونا عواطف منفی فرد سوگوار را تشدید می‌کند، چرا که مراسم‌های تدفین و خاکسپاری آن گونه که باید انجام نمی‌شود و مردم نمی‌توانند با هم سوگواری کنند تا از لحاظ روانی آرام شوند. مراسم سوگواری از این حیث مهم است که در سوگواری‌های دسته‌جمعی حس همدلی بیشتر می‌شود و همین به فرد عزادار کمک می‌کند که با غم پیش آمده راحت‌تر کنار بیاید.»
این روانشناس برگزاری مراسم ترحیم آنلاین را راهی برای برگزاری مراسم سوگواری دانست که می‌تواند در این شرایط خانواده‌های عزادار را‌اندکی تسکین دهد. وی در این زمینه گفت:«برگزاری درست و کامل مراسم ترحیم مجازی به خانواده عزادار کمک می‌کند فرایند سوگ (شوک و انکار، خشم و غم شدید) برای رسیدن به مرحله نهایی سوگ یعنی پذیرش مرگ و کنار آمدن با آن را بهتر طی کنند. برگزاری مراسم سوگ آنلاین می‌تواند تا حدودی محدودیت‌ها در برگزاری رسم و رسومات و مراسم ترحیم را جبران کند و از رفتارهای هیجانی مانند برگزاری مخفیانه مراسم ختم جلوگیری کند و مانع اختلال بعد از سوگ شود و پروسه سازش با شرایط جدید را آسان‌تر می‌کند.»

روزنامه همدلی _ چهارشنبه ۲۷ فروردین ۹۹

عکس از تسنیم