کلانشهر _ امیر سقا: با توجه به سرعت شیوع کرونا، همه‌گیر شدن آن و همین‌طور قدرت این بیماری در زمین‌گیر کردن مبتلایان، خیلی زود محققان و دانشمندان را به این نتیجه رساند که این بیماری برای مدت مدیدی در زندگی ما خواهد بود و انسان را با چالشی روبه‌رو می‌کند که باید زیستی مسالمت‌آمیز با آن داشته باشد. این هم‌زیستی، زندگی را در مراکز اجتماعی هم‌چون رستوران‌ها، کافه‌ها، سینماها و غیره تحت سلطه خودش در می‌آورد. باید برای مدت زمانی طولانی در ظروف یک‌بار مصرف غذا بخوریم و یا بعد هر برخورد و لمس خود را ضدعفونی کنیم.

موارد بالا تنها بخشی از مشکلاتِ عصر کرونا است که می‌توان گفت فقط جنبه مادی آن را شامل می‌شود. آسیب به کسب‌و‌کارها، دست‌انداز اقتصادی کشور و صرف بخشی از درآمد ماهیانه خانوارهای ایرانی فقط بخشی از جنبه‌های مادی کرونا است.

اما جنبه‌های غیرمادی؛ خانواده خودتان را در نظر بگیرید. شاید در فاصله دو متری شما نشسته باشند اما شما برای سلامت جان خانواده ماه‌هاست نتوانسته‌اید یکی از اعضا را در آغوش بگیرید.

عادت‌های کرونایی
با این شرایط به مرور زمان بعضی از عادت‌های اجتماعی، تغییر شکل و یا حذف خواهند شد.
در حال حاضر نیز بسیاری از مهمانی‌ها و جمع‌های دوستانه برچیده شده و یا نه به قدرت و تعداد سابق بلکه در تعداد محدود و با وسواس‌های بهداشتی فراوان برگزار می‌شود.
تمام این دگرگونی‌ها و حذف‌ به جهت رعایت بهداشت و همین‌طور حفظ سلامتی، به مرور زمان تبدیل به یک عادت شده است. شاید بتوانیم به تمامی این کارهای انجام‌شده جهت حفظ سلامتی و رعایت بهداشت و تغییر معرفت‌های اجتماعی نام فرهنگِ «عادت کرونایی» نامگذاری کنیم و البته باید دید این فرهنگ نیز مانند سایر فرهنگ‌ها و عادات جامعه زیرپا گذاشته می‌شود یا خیر.

عادت کردن به «عادت کردن»

اما مردم کشور ما به چنین مشکلاتی از گذشته تا به حال عادت کرده‌اند. در طول سال‌های اخیر بحران‌های ریشه‌دار برای ما کم نبوده است.
از ابتدایِ مشکلات اقتصادی کشور، مردم نشان دادند که قدرت سازگاری بسیار بالایی با شرایط متغیر دارند که البته با توجه به سیاست‌های مختلف، این شرایط ذکر شده به سرعت تغییر کرده و مردم نیز به همان سرعت با آن همراه شده‌اند.
(البته در این یادداشت قصد پرداختن به این موضوع و بررسی جنبه‌های مختلف فشار‌های اقتصادی و تاثیر آن بر معیشت مردم را ندارم اما شایان به ذکر است آن‌چه در پاراگراف بالا مبنی بر آن ‌که «مردم کشور ما تاکنون توانسته‌اند به خوبی با فشارها و مشکلات اقتصادی سازگاری پیدا کنند» نوشته شد، موافقان و منتقدانی دارد. موافقانی که عادت کردن مردم به فشارهای اقتصادی را به سازگاری آن‌ها تعبیر می‌کنند و مخالفانی که با زبانی مدارامحور از آسیب‌های فشار اقتصادی و تبعات «عادت کردن» می‌گویند.)

بالاخره ما حبابیم یا کوهان شتر؟ / «فرهنگ عادت» و «لطف سیاست»

کوهان شتر، حباب و هر اصطلاح مخصوصی که تا کنون در اخبار استفاده شده مثال‌های بارزی را برای ما نمایان می‌کند. در اینجا می‌توان به حباب پراید اشاره کرد که بعد از جهش عجیب قیمت آن به مرز ۹۰ میلیون تومان بعد از یک هفته ۴۰ میلیون تومان کاهش پیدا کرد. حباب دلار هم که از چند سال پیش ما و قیمت‌ها را بر اساس نقشه‌ی بیولوژیک کوهان شتر بالا و پایین می‌کند مثالی بر این ادعاست.

فرهنگ عادت جدیدی که برای جامعه ما به لطف سیاست شکل داده شده، گویی باعث شده است تکرار و عادت، یک نظم خیالی را شکل دهند و بتوانند تا جایی که ممکن است ذهن جامعه را در کنترل خود داشته باشند.
کنترل ذهن جامعه از طریق عادت اعضای آن به کنش‌های اجتماعی صورت پذیرفت که البته می‌توان گفت کشور ما توانست این مرحله را پشت‌سر بگذارد.
عادتِ اجتماعی ما ایرانی‌ها در قبال چنین موضوعی باعث شده این عادت یک نظم متداول به خودش بگیرد و در پس هر مشکل اقتصادی که می‌تواند از جنبه‌های سیاسی مورد بررسی قرار گیرد و سیاست‌مداران را زیر سوال ببرد، به نیرویی بالفعل تبدیل شود و بازی را به نفع اهل سیاست برگرداند. در سیاست امروزی ایران، عادت، به شیوه پاسخ عمل کرده است. اگر پیگیر اخبار باشید و با ارقام بازار کمی آشنایی داشته باشید می‌توانید مشاهده کنید که مسئولان کشوری در پاسخ به سوال «چرا سکه گران شده؟» می‌گویند: چیزی نیست و فقط یک حباب است.

گویی با گفتن یک کلمه که معنای آن کاملا تغییر کرده و شامل محتوایی می‌شود که در عین توضیح ندادن علت واقعی موضوع، افکار عمومی را قانع می‌کند، به دنبال توضیح همه چیز با همان «حباب» است. حال آنکه همه می‌دانیم عمر حباب‌ها بیش از چند دقیقه نیست اما ما چند سال است که در حباب دلار پرواز می‌کنیم و دیگر عادت کرده‌ایم. بخشی از این ماجرا که می‌تواند باعث نگرانی همگان شود، درهم تنیده شدن سلامت جامعه و این عادتِ ریشه‌دار است؛ ما که عادت کردیم به حباب دلار و کوهان پراید خو بگیریم به عادت‌های کرونایی‌مان هم عادت می‌کنیم؟

در نهایت حال که ایران و جهان در فکر بازگشایی و برگرداندن شرایط به حالت عادی هستند، باید دید آیا این‌بار هم مسائل سیاسی هم‌چون سال‌های گذشته بر روی تصمیم‌گیری دولت‌ها تاثیر می‌گذارد و آیا همچون تصمیمات اولیه روزهای کرونا، در آخر دولت‌ها از بعضی تصمیمات خود پشیمان می‌شوند یا خیر؟