کلانشهر _ امیر سقا: بعد از قتل فجیع جرج فلوید، سیاه‌پوست آمریکایی به دست پلیس این کشور، مردم سراسر جهان همزمان با مردم ایالات متحده به خیابان آمدند و دست به اعتراضات گسترده که اغلب با خشونت همراه بود زدند.

از به همراه داشتن پلاکاردها با نوشته‌های آشنای این روزها تا تبدیل همان شعارها به هشتگ در فضای مجازی واکنش‌های مختلفی همراه داشت.

از جمله در همان آمریکا، همان‌طور که بسیاری از سفیدپوستان شانه به شانه دیگر رنگین‌پوستان در اعتراضات شرکت کردند و گروهی دیگر از سفیدپوستان همراه با نیروهای دولتی و البته تجهیز به‌دست پلیس سعی در سرکوب معترضان داشتند.

اما در این یادداشت سعی در بررسی برخورد با این موضوع در مرزهای داخلی و تضادهای فکری که اغلب در فضای مجازی همراه بوده دارم.

سانتی‌مانتالیسم اجتماعی یا مدرنیته حقیقی

یک روز پس از کشته‌شدن فلوید، مردم مشهد به روشن کردن شمع و هم‌دردی با مردم آمریکا پرداختند. از همان روز تا روزهای آینده در فضای مجازی از جمله اینستاگرام و توییتر شاهد تاخت همگانی به این گروه از مردم بودیم که چرا همزمان با کشته‌شدن آسیه پناهی کسی برای او شمعی روشن نکرد؟

بررسی این موضوع از چندین زاویه ممکن است؛ اولین برداشت، که یک برداشت همگانی است و وجه غالب در این چند روزه بوده، این فعالیت‌های دل‌سوزانه و مردمی همزمان با سایر مردم جهان به یک بزک‌کاری اجتماعی تعبیر شده که با توجه به سابقه نه‌چندان خوب اجتماعی ما چندان هم بی‌قاعده به نظر نمی‌رسد.

نفس این ‌همدردی‌ها چه برای مسائل داخلی و چه برای امور خارج از کشور قابل ستایش است اما دخالت سیاست در این‌گونه امور می‌تواند حاشیه‌هایی ایجاد کند؛ اینگونه اتفاقات در طول یک سال در کشورهای مختلف از جمله ابر قدرت‌ها ممکن است رخ دهد اما با توجه به جغرافیای این اتفاق می‌توان به این فکر افتاد که آیا این اجتماع می‌تواند امری آمرانه بوده باشد یا خیر؟

اما اگر بخواهیم به‌‌شیوه دیگری با این ماجرا رو‌به‌رو شویم می‌توان این اجتماع را قدری مثبت خواند. با این دیدگاه که اگر چنین اتفاقی در کشور ما اتفاق می‌افتاد آیا روشن کردن شمع امری مجاز بود و یا همراه با حاشیه‌های دیگر می‌شد؟ به هر حال این اجتماع نه یک اعتراض اما می‌تواند به همراه چند گزاره مدنی تبدیل به یک تلنگر کوچک بشود.

با همه توجیهاتی که در بالا ذکر شد می‌توان دریافت که جامعه ما همچنان در یک حالت تدافعی به سر می‌برد. مقیاس‌های اضطراب از کوچک و بزرگ بر فرهنگ اجتماعی ما غالب است و همچنان درمانده در دوران گذار هستیم و در عین حال که مدرن شدن را امری واجب می‌دانیم، اما سنت‌های فرهنگی را گرم در آغوش گرفته‌ایم.

با هر نظر و عقیده‌ای در رابطه گفتاری که در بالا ذکر شد باید بدانیم اعتراض ما ایرانی‌ها، هرچند که دور و بی‌تاثیر باشد می‌تواند بازخوردهای خوبی برای خودمان به همراه داشته باشد.

شاید می‌توان گفت فرهنگ آمریکایی یکی از پرصادرات‌ترین فرهنگ‌‌ها در جهان است. مثال‌های بارز آن را می‌توانید در موسیقی و سینما مشاهده کنید. کشور ما و جامعه‌ای نظیر جامعه کنونی که همراه با نسل جدید که قصد جدایی و آزادسازی خودش از سنت‌های خودی را دارد و در حال حاضر می‌توان گفت تا حدودی موفق بوده شاید یکی از مناسب‌ترین کشورها برای اعتراض به قتل فلوید است.

‌همانطور که سایر موضوعات داخلی ما، با دخالت سیاست همراه می‌شود و خواه یا ناخواه اعمال نظری بر آن اعمال می‌شود، شاید تلاش مردمی در این موضوع بتواند با یک مسئله سیاسی در آن‌سوی مرزها و بسط آن به‌وسیله فرهنگ خودی به سیاست‌های داخلی، بتوان پیامی را به سیاست‌مداران و حتی مردم برساند.

از آمریکا بیاموزیم

آمریکا مهد سرمایه‌داری جهان است. حالا با وجود این تظاهرات می‌توان دریافت که بخش عظیمی از این اعتراضات بر دوش قشر ضعیف جامعه بوده است. در حال حاضر آمریکا و سیاست آن چوب کسانی را می‌خورد که دست‌پرورده سیستمی است که خودش آن را بنا کرده است.

البته این موضوع برای همه روشن است که این تظاهرات مانند سایر تظاهرات از این دست بیش‌تر حالت تخلیه انرژی دارد و بعد از مدتی دوباره به حالت عادی برمی‌گردد اما ویدئو‌های منتشرشده از سرقت‌های انجام شده از فروشگاه‌های بزرگ این کشور می‌تواند نقص سیستماتیک سرمایه‌داری را نشان دهد.

با توجه به این کشور ما نیز در سال‌های اخیر نه با سیستمی معین و حاصل از الگوگرفته‌شدن از سرمایه‌داری، بلکه طی چنین مسیری خواسته یا ناخواسته به این ساختار نزدیک‌شده و چه بسا در دو سال اخیر به آن رسیده است، باید مراقب بود که اگر چنین خیزشی در کشور ما، جدای از مسائل سیاسی و صرفا در داخل کشور و تداخل‌های قومیتی و غیره رخ دهد، آیا امکانی برای این نوع اعتراض وجود دارد؟

یکی دیگر از ویژگی‌های مثال‌زدنی از تظاهرات اخیر آمریکا، شرکت سفیدپوستان در تظاهرات است. شاید نهادینه کردن این موضوع که همه مسائل اجتماعی و سیاسی به همه آحاد جامعه مربوط است و باید در آن سهیم باشند برای جوامعی نظیر جامعه کنونی ما سخت باشد، اما ایجاد چنین چشم‌اندازی برای جامعه با توجه به مسیر سخت سیاسی، اجتماعی و به‌خصوص اقتصادی که می‌تواند در آینده تنش‌هایی را ایجاد کند می‌تواند نتیجه‌ای مثبت و تاثیرگزار داشته باشد.

خوشحال از تظاهرات در آمریکا

اعتراضات علیه قتل فلوید در بهترین کشور‌های جهان در جریان است. از مهد اعتراضات در آمریکا گرفته تا انگلستان و فرانسه. کشورهایی که با داشتن رسانه‌های بیش‌تر و ثروت‌مند‌تر علاوه بر تبلیغ بهتر به‌ نفع خود، همواره خود و نظام خود را با یک دموکراسی چشم‌گیر به جهانیان معرفی می‌کردند حالا خلاف آنچه را مدام تبلیغ می‌کردند، انجام می‌دهند.

اما مسئله مهم‌تر نحوه‌ی برخورد پلیس با معترضان است که خشونتی کمتر دیده شده را در قبال اعتراضات به نمایش گذاشت. موضوعی شاید خیلی از مردمان ساکن در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و دارای مناسبات توتالیتری را به یاد برخوردهای خشونت‌بار نیروهای دولتی در کشور خودشان بیندازد.

در نهایت خوشحالی اصلی پیرامون حواشی قتل فلوید این است که جامعه ما و هم‌چنین سیاست‌مداران ما با فعالیت‌های مدنی نظیر آنچه در مشهد شکل گرفت آشنا بشوند و اعتراض مسالمت‌آمیز را به عنوان نقشی از تار و پود پویایی در یک جامعه طبیعی، در خود بپذیرند.

یادداشت‌هایی که در کلانشهر منتشر می‌شوند مشخصا مواضع کلانشهر نیستد و برای آگاهی مخاطبان و کمک به ایجاد فضای گفت‌و‌گو در رسانه‌ها انتشار می‌یابند.