کلانشهر: دریای کاسپین طی سال‌های گذشته به مجموعه‌ای از آلودگی‌ها تبدیل شده که علاوه‌بر اکولوژی این دریاچه، سلامت انسان‌ها را نیز نشانه گرفته است. طی اوایل دهه ۸۰ شمسی پنج کشور حاشیه دریای کاسپین به‌منظور حفظ محیط زیست دریا به توافقی رسیدند که به «کنوانسیون تهران» معروف و هدف اصلی آن حفظ محیط زیست دریا اعلام شد. این توافقنامه ۲۱ مرداد سال ۱۳۸۲ لازم الاجرا و پس از آن این روز به نام «روز ملی دریای کاسپین» نامگذاری شد. در این گزارش به ۱۰ نکته در زمینه تهدیدات دریای کاسپین اشاره شده است:

* زباله‌های دپو شده برخی شهرهای حاشیه دریای کاسپین در ساحل این دریاچه و ورود شیرآبه آن‌ها به دریای کاسپین به یک بحران جدی تبدیل شده است اما آلودگی‌های دریای کاسپین تنها به معضل زباله یا آلودگی‌های نفتی ختم نمی‌شود بلکه فاضلاب بسیاری از شهرهای استان‌های شمالی کشور نیز وارد این دریاچه می‌شود.

* معدود شهرهای استان‌های حاشیه دریای کاسپین دارای سیستم تصفیه‌خانه فاضلاب هستند و فاضلاب سایر شهرها وارد چاه‌های جذبی و منابع آب‌ زیرزمینی و در نهایت دریای کاسپین می‌شود یعنی هر نوع آلودگی از سموم کودهای شیمیایی گرفته تا پساب صنایع که وارد رودخانه‌ها می‌شود همه در نهایت به دریای کاسپین راه پیدا می‌کند.  

* در برخی شهرهای شمال کشور محل دفع زباله در ساحل دریای کاسپین قرار دارد و شیرآبه آن‌ها به‌صورت مستقیم وارد دریا می‌شود. تعداد محل‌های دفع زباله در این استان‌ها به اندازه تعداد شهرستان‌ها و گاهی به‌ اندازه تعداد شهرها و روستاها است یعنی هر شهری که در حاشیه دریای کاسپین قرار دارد برای خود یک محل دفع زباله جداگانه‌ای دارد. از این رو شهر کوچکی مانند سرخ‌رود - که جزو شهرستان محمودآباد است - یک محل دفع زباله در کنار ساحل دریای کاسپین و محمودآباد نیز در یک متری ساحل دریا محل دفع جداگانه‌ای دارد. بابلسر و سایر شهرهای دیگر نیز به همین صورت محل‌های دفع زباله جداگانه‌ای در ساحل دریا و در نزدیکی رودخانه‌ها دارند.

* طی سال‌های اخیر براثر آلودگی‌های وارد شده به دریای کاسپین میزان قابل توجهی از جمعیت آبزیان کاهش پیدا کرده است. از سوی دیگر آبزیانی که در معرض این آلودگی‌ها قرار دارند وارد زنجیره غذایی انسان‌ها می‌شوند.

* معضل آلودگی دریای کاسپین نه تنها به شرایط اقتصادی و سلامت ماهیگیران و بسیاری از خانواده‌ها و شهروندانی که از این دریاچه بهره‌مند می‌شوند، آسیب جدی وارد می‌کند بلکه به اقتصاد کشور نیز صدمه می‌زند.

* آلودگی میکروبی شناگاه‌های دریای کاسپین از دیگر پیامدهای دپوی زباله در ساحل این دریاچه است. براساس آخرین آماری که از سال ۹۶ در دست است؛ استان مازندران به‌تنهایی ۱۵ شناگاه آلوده میکروبی دارد و مسافران بدون هیچ گونه آگاهی از آثار زیانباری که این آب آلوده برای خود و فرزندان آنان به‌همراه دارد، وارد دریا می‌شوند و گاهی دچار آسیب‌های پوستی و گوارشی می‌شوند.  

* در حالی آلودگی زیادی وارد دریای کاسپین به عنوان زیستگاه گونه در معرض انقراض «فوک خزری» می‌شود که چهار کشور دیگر حاشیه این دریاچه نیز آلودگی‌های مختلف ناشی از استخراج و پالایش نفت، میادین نفتی دریایی و فاضلاب و ‌پساب صنایع را به میزان‌ متفاوتی روانه این دریاچه با ارزش می‌کنند.

*به اعتقاد محققان ۸۰ درصد آلودگی دریای کاسپین متعلق به جریان آب از رودخانه ولگا و سایر رودخانه‌های غرب از جمهوری آذربایجان به دریای کاسپین است؛ به گونه‌ای که آلودگی درسواحل باکو و قزاقستان بسیار زیاد است و این امر کوچ آبزیان به دلیل آلودگی گسترده این مناطق را موجب شده است.

* بیشترین آلودگی نفتی در دریای کاسپین از سوی همسایگان شمالی این دریا تولید می‌شود که به دلیل شیب دریا این آلودگی‌ها به سمت ایران پیشروی می‌کند.

* تراز آبی دریای کاسپین سالانه حدود ۵ تا ۷ سانتی‌متر کاهش ‌پیدا می‌کند و طی سه دهه گذشته، تراز آبی دریای کاسپین حدود ۲ متر و مساحت دریا حدود ۱۵ هزار کیلومتر مربع کاهش یافته است.