در روزگاری موزیسین‌ها طی یک فرایند تاریخی فرهنگی درگیر واکنش و رفتار‌های موسیقایی در اماکن و معابر عمومی می‌شدند امروزه برای از سرگیری این جریان می‌بایستی کارکتر‌ها و احساسات بازتولید شوند این امر نیازمند تفکر، هم‌اندیشی قشر متخصص مرتبط قضیه است.

باید از متخصصان متعهد تقیه کرد که بنده بعنوان رئیس انجمن موسیقی استان گیلان اعلام آمادگی می‌کنم خیابان‌ها و معابر پر تردد شهر در سال‌های اخیر میزبان جوانانی شده است که به تنهایی یا در قالب گروه‌های کوچک عابران را برای دقایقی هم که شده مهمان صدای موسیقی خود می‌کنند؛ اقدامی که تنها مختص به ایران هم نیست و در بسیاری از کشور‌ها امری پذیرفته شده و رایج است اما در ایران هنوز آنطور که باید حمایتی از این گروه‌ها صورت نگرفته و بعضا به چشم مجرم و مزاحم نیز با آنان برخورد شده است. این برخورد‌ها ناشی از نوع نگاه برخی از مسئولان نسبت به موسیقی خیابانی است.

باسکینگ یا اجرای خیابانی چیست؟

امروزه دیگر قدرت موسیقی در برانگیختن و کنترل احساسات انسان بر هیچ‌کس پوشیده نیست و موسیقی جزئی غیر قابل انکار از زندگی انسان امروزی به‌شمار می‌آید.

قدرت و میزان تأثیرگذاری موسیقی به حدی است که تقریباً تمامی دولت‌های جهان، با به‌کارگیری هدفمند آن و از طریق رسانه‌های گوناگون جمعی همچون رادیو و تلویزیون، به کنترل احساسات و عواطف و در بسیاری موارد، به جهت‌دهی افکار شهروندان جامعه خود می‌پردازند.

به همین دلیل، تمامی هنر‌ها و به‌خصوص هنر موسیقی، تبدیل به ابزاری کارآمد در دستان دولت‌های مختلف، برای هدایت جامعه در مسیری از پیش تعیین‌شده می‌شود. تقریباً تمامی حکومت‌های توتالیتر و تمامیت‌خواه، همان‌گونه که به کنترل افکار شهروندان خود می‌پردازند، سعی در کنترل موسیقی ارائه‌شده به آنان نیز دارند.

حتی در کشور‌های پیشرفته، بسیاری از گونه‌های موسیقی فاقد رسانه‌ای فراگیر برای ارتباط با مخاطب خود هستند؛ به همین دلیل، هنرمندان معترض و ساختارشکن در حوزه موسیقی، همواره برای شنیده‌شدن از سوی عموم جامعه، با موانع فراوانی روبرو هستند.

 از سوی دیگر، حفظ سلامت روانی جامعه نیز امری است که با استفاده از این هنر و از طریق کاهش فشار‌ها و استرس‌های زندگی روزمره، امکان‌پذیر می‌شود.

در حقیقت استفاده از اجرا‌های گوناگون هنری در سطح شهر، باعث کمک به حفظ سلامت روانی مردم می‌شود و به همین دلیل، اجرا‌های خیابانی می‌تواند یکی از مهم‌ترین عناصر زندگی در شهر‌های مدرن باشد.

 اجرای خیابانی (Busking)

 اجرای خیابانی به هرگونه فعالیت هنری در اماکن عمومی گفته می‌شود که با هدف سرگرم کردن مردم و دریافت نوعی پاداش از آنان، توسط یک هنرمند و یا گروهی از هنرمندان اجرا می‌شود. فعالیت‌هایی از قبیل حرکات نمایشی و آکروباتیک، شعبده بازی، داستان سرایی، عروسک گردانی، رقص، نوازندگی، خوانندگی و بسیاری فعالیت‌های دیگر.

علی‌رغم پاداش‌های گوناگونی که هر یک از هنرمندان خیابانی از مخاطب خود انتظار دارند، تقریباً تمامی آن‌ها با دو هدف عمده به فعالیت و اجرای خیابانی خود می‌پردازند:

 ۱- کسب درآمد و شهرت ۲- ترغیب جمعی و تأثیرگذاری

 از سخنرانی‌های پرشور فیلسوفان یونانی در اماکن عمومی گرفته، تا اجرا‌های مدرن نوازندگان خیابانی در کشور‌های گوناگون، همگی با خواست دست‌یابی به یکی از دو عامل فوق اجرا می‌شود.

 نوازندگی خیابانی

 علی‌رغم فراگیر شدن رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های گوناگون اطلاع‌رسانی که هر فرد می‌تواند به‌صورت مجزا، از آن برای مطرح‌کردن توانایی خود در اجرای گونه‌ای از موسیقی استفاده کند، اما هنوز نوازندگی خیابانی، یکی از مهمترین و محبوب‌ترین اشکال ارتباط با مخاطب محسوب می‌شود.

کِچ سِکور، یکی از اعضای گروه «اولد کراون مدیسن شو» (Old Crown Medicine Show)، که جایزه بهترین آلبوم فولک را در سال ۲۰۱۵ از آن خود کرد، درخصوص نوازندگی

 خیابانی این گروه، گفته است: «ما دوست داریم برای جمعیتی زیاد بنوازیم. هدف اصلی ما این بوده که مردم با پرداخت مبلغی اندک، به تماشای اجرای ما بنشینند؛ ولی همه این‌ها از گوشه یک خیابان شروع شده و این موضوع هنوز به آن‌چه که ما امروز انجام می‌دهیم، ارتباط دارد. نوازندگی خیابانی، تجربه‌ای ارزنده است. نوازندگی خیابانی عملی فروتنانه و درعین حال، شجاعانه است که شهامت بسیاری می‌طلبد. نوازندگی خیابانی، آزادسازی انرژی موسیقی در فضای شهری است».

سکور، می‌افزاید: «شما می‌توانید دورن فضایی آکنده از موسیقی قدم بزنید. برای بعضی از مردم نیز نوازنده خیابانی، انسانی است که تنها سرگرم کاری معمولی است. بنابراین اجرای خیابانی موسیقی، ابزاری کارآمد و فشارسنجی برای تعیین میزان فشار اجتماعی است. شما متوجه خواهید شد که با چه کسانی و در چه جامعه‌ای زندگی می‌کنید».

بریتانیا در سال ۲۰۱۵، روز ۲۳ ژوئیه را «روز ملی اجرای خیابانی» یا «باسکینگ‌دی» (‌Buskin Day) نامید و پس از آن، در ۲۳ ژوئیه سال ۲۰۱۶، بیش از ۱۰۰ کلان‌شهر دیگر در سراسر جهان به این حرکت پیوستند و این روز به‌عنوان روز جهانی اجرا‌های خیابانی شناخته شد.

 در دوران ایران باستان بود که اجرا کردن در اماکن عمومی به منظور سرگرم کردن مردم صورت می‌گرفت. و بعد در سال ۱۸۶۰برای نخستین بار در انگلستان واژه‌ی «اجرای خیابانی» مورد استفاده قرار گرفت. این اجرای خیابانی بدین صورت بود که هنرمندان اجرای خیابانی با رفتن به هرشهری، علاوه بر اینکه مردم آن شهر را سرگرم می‌کردند وقایع و خبر‌های متفاوت را برای مردم آنجا نقل می‌کردند و از آن‌ها هزینه‌ای نمی‌گرفتند و به جای آن، از مردم مکانی برای اسکان موقت می‌گرفتند.

 پیشرفت موسیقی خیابانی از قرن بیستم و رسمیت پیدا کردن موسیقی خیابانی در برخی از کشور‌ها در قرن بیستم بود که موسیقی خیابانی پیشرفت کرد و نوازندگان موسیقی برای اینکه شهرتی کسب نمایند در مکان‌های عمومی دور هم جمع می‌شدند و به صورت رایگان و در حضور مردم به اجرای موسیقی می‌پرداختند.

امروزه هم این موسیقی جایگاه خاصی برای خود پیدا کرده به گونه‌ای که در بسیاری از کشور‌ها رسمیت پیدا کرده و نوازندگان موسیقی به اجرای موسیقی خیابانی می‌پردازند و هرساله نیز فستیوال‌های موسیقی خیابانی برگزار می‌شود.

 موسیقی خیابانی در ایران پیش از اسلام

 در ایران با نگاهی به جایگاه موسیقی در دوران گذشته در می‌یابیم که موسیقی خیابانی در پیش از اسلام و پس از آن با اهدافی چون سرگرم کردن و لذت بردن، مراسم‌های عزاداری و نظامی وجود داشته است.

 رونق موسیقی در دوره‌ی ساسانی

 در دوران ساسانی، در ایران موسیقی رونق خاصی گرفت به طوریکه مورد حمایت درباریان شاه قرار گرفت و در این میان، نمونه‌هایی شبیه به موسیقی خیابانی و عمومی وجود داشت. به طور مثال، "بهرام گور"چهارصد نوازنده را از هند به ایران فراخواند و این هنرمندان که «لولی»  یا «سوری» خوانده می‌شدند را ارجح‌تر از طبقات دیگر محسوب کرد.

 لولی یا سوری شوخ طبع و ظریف بودند و در شهر و روستا و هرمکانی به ساز زدن مشغول می‌شدند و شروع به آوازخواندن می‌کردند.

در ادوار پس از اسلام نیز، موسیقی خیابانی و عمومی به صورتی دیگر خود را نشان می‌داد. به طور مثال در دوره‌ی صفویه در سردر قیصریه غرفه‌های فوقانی وجود داشت که در آن‌ها دستگاه نقاره‌ای قرار داده شده بود و هرروز به هنگام طلوع و غروب آفتاب، برخی از نوازندگان به تقلید از یک سنت باستانی با ساز‌هایی چون طبل، دهل، بوق، کرنا و ساز‌های جنگی قسمت‌هایی را مینواختند.

 تعزیه؛ یک اجرای خیابانی

 «تعزیه» که یکی از نمونه‌های اجرای خیابانی ست و قالب آیینی یعنی تلفیق نمایش و موسیقی دارد در دوره‌ی قاجار بسیار پیشرفت کرد و رایج شد «تعزیه علاوه بر اینکه موردحمایت و پشتیبانی دربار ناصرالدین شاه قرار گرفته بود کانون اصلی تفریح و عبادت مردم نیز بود. »

در دوره‌ی قاجار در تهران دسته و گروه‌های موسیقی به میدان توپخانه آمده و به اجرای موسیقی برای مردم می‌پرداختند.

در کتاب «تاریخ اجتماعی تهران»، «جعفر شهری» در این خصوص نوشته است:«در قسمت غربی حوض میدان توپخانه برای دسته موزیک قزاق‌ها جایگاهی را قرار داده بودند تا به اجرای موسیقی بپردازند. موزیک چیان قزاقخانه تهران هر روز عصر به این جایگاه آمده و در آن می‌ایستادند و به نواختن آهنگ‌ها و مارش‌های مختلفی می‌پرداختند .»

موسیقی خیابانی به عنوان هنری مؤثر و مهم از گذشته تا به امروز با مردم همراه بوده و با آن‌ها در تعامل است.

 گونه‌های موسیقی خیابانی

 موسیقی خیابانی بر قوه‌ی شنوایی افراد بسیار تأثیرگذار است و محفل و پاتوقی ست برای اقشار و گروه‌های مختلف و گره زدن آن‌ها با یکدیگر که خاطره‌ای جمعی را بوجود آورده و در دو مقیاس متفاوت در تهران حضور دارد:

 مقیاس خرد و مقیاس کلان

 موسیقی در مقیاس کلان قدیمی‌تر است و مراسم آیینی و تاریخی بخش قابل توجهی از آن هستند و محدود به زمان و مکان مشخص و تعریف شده‌ای ست. از ویژگی‌های موسیقی در مقیاس کلان می‌توان به مقطعی بودن، تکرارشوندگی و همگانی بودن آن اشاره کرد. نمونه‌ای از این نوع موسیقی را می‌توان به میدان امام حسین(ع) تهران اشاره کرد که در جهت ساماندهی مراسم عاشورا بازطراحی شده است.

اجرای موسیقی خیابانی به شکل فردی یا گروه‌های کوچک که شامل چندنفر می‌باشد را مقیاس خرد مینامند.

 رواج موسیقی در مقیاس خرد

 در سال‌های اخیر موسیقی در مقیاس خُرد بسیار رواج پیدا کرده است و به طور روزمره صورت می‌گیرد به طوری که وقتی قدم در سطح شهر بگذارید با این موسیقی روبرو خواهید شد.

موسیقی در مقیاس خرد به دو صورت انجام می‌شود:

۱-نوازندگانی که در محلی مشخص و ثابت قرار گرفته و به نوازندگی می‌پردازند.

۲-نوازندگانی که به صورت دوره گرد به نواختن ساز می‌پردازند.

مزیت نوع اول این است که نوازنده دارای مکان ثابت و مشخصی ست و از آن مکان در جهت اجرای هنر نوازندگی خود استفاده می‌کند از اینرو برای انتخاب مکان خود معیار‌های مشخص و معینی را درنظر می‌گیرد.

گروه دوم نیز معیار‌هایی تقریباً مشابه گروه اول دارد اما سطح معیار‌های هردو تا حدی متفاوت از یکدیگر است.

اجرای موسیقی خیابانی باعث اجتماعاتی از مردم و ایجاد شور و نشاط در آن‌ها می‌شود زیرا وقتی این نوازندگان در فضای شهری حضور پیدا می‌کنند چهره‌ی شهر را از حالت روتین و کسل‌کننده و تکاپو‌های کاری خارج کرده و حس نشاط را در میان آن‌ها زنده می‌کند و حتی موجب خاطره بازی افراد از آن محیط می‌شود و تا جایی پیش می‌رود که از لحاظ اقتصادی جذب گردشگر را به همراه خواهد داشت.

از اهداف اجرا‌کنندگان موسیقی خیابانی می‌توان به کسب درآمد، معاشرت با دیگران، علاقه‌ی فراوان به موسیقی، سرگرمی و... اشاره کرد.

کیفیت اجرای موسیقی خیابانی و رضایت خاطر مردم، آب و هوا، مکان، زمان اجرای این نوع موسیقی و... از عواملی هستند که می‌توانند در احقاق حقوق این هنرمندان نقش بسزایی داشته باشند.