کلانشهر:پس از سر برآوردن باریکه خشکی انزلی از دریا و پیشرفت خشکی از طرفین، منطقه وسیعی از دریا جدا شده و با کیلومترها فاصله از ساحل قدیمی ساحل جدیدی تشکیل شد و به علت ورود رودخانه‌های متعدد که تا قبل از آن به دریا ختم می‌شدند، دارای آب شیرین شد.

این پهنه آب جدا شده از دریا؛ تالاب زیبای انزلی است که به محل امنی برای زندگی و تخم‌ریزی آبزیان و پناهگاه پرندگان بومی و مهاجر تبدیل شد و به واسطه گیاهان، جانوران و مورفولوژی و شکل بستر، ارتباط با دریا و رژیم رودها دارای محیط زیستی ویژه است.

موقعیت جغرافیایی تالاب انزلی در جنوب غربی سواحل دریای خزر، از شمال به شهرستان بندر انزلی، از جنوب به شهرستان صومعه‌سرا، از شرق به شهرستان خمام، از جنوب شرقی به شهرستان رشت و از غرب به کپورچال و آبکنار محدود می شود.

ژرفای تالاب انزلی تا پیش از حدود چهار دهه گذشته حدود هشت متر نیز بوده اما در سال های اخیر به دلایل مختلف از جمله افزایش سطح رسوب‌ها، ژرفای این تالاب بسیار کم و حتی در برخی نواحی خشک و عاری از آب شده است و همین مسئله توجه به رویکردهای علمی در حل مشکل رسوب تالاب را صد چندان می‌کند.

انجام مطالعات و شناسایی نقاط بحرانی ورود رسوب به تالاب

در همین رابطه مسلم امانی، مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان گیلان در گفت وگو با ایسنا اظهار کرد: هدف سازمان تولید نقشه زمین شناسی پایه است و با توجه به اهمیت مطالعات تالاب بین‌المللی انزلی تهیه نقشه ۵۰ هزار رسوب شناسی این تالاب در حال انجام است که در آن ژئوشیمی رسوبی، رسوب شناسی و آلاینده‌های زمین شناسی زیست محیطی کار می شود.

وی با بیان اینکه این مطالعات مختص بحث ستاد احیای تالاب است که بعد از سفر ریاست جمهوری، آیت‌الله رئیسی در استان مورد توجه جدی قرار گرفت، افزود: اول اطلاعات پایه را جمع‌آوری و سپس مطالعه می‌کنیم که طی آن نقاط بحرانی رسوب که از سمت رودخانه ها وارد تالاب می‌شود شناسایی شده و به آن راهکار می‌دهیم.

امانی تصریح کرد: تاکنون پروژه‌های متعددی در قالب نقشه و گزارش کار شده که مستلزم مطالعات و پایش سیستماتیک در محدوده تالاب است؛ همچنین در حوزه مخاطرات و ژئوفیزیک دریایی کار شده که می‌تواند برای مکان‌یابی صحیح اسکله‌ها مورد استفاده قرار گیرد.

مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان گفت: از نظر وظایف حاکمیتی مطالعات پایه در داده‌های تولید زمین شناسی رسوبی بر عهده سازمان زمین شناسی است که می‌تواند همین مطالعات به طور برون سپاری به شرکت‌های مرتبط با شرح خدمات سازمان زمین شناسی مرتبط باشد که به جهت موازی کاری می توان علاوه بر واگذاری به شرکت های برون سپاری، اجرا شود.

وی افزود: نظارت کار و تحویل داده‌ها و تفسیر و پردازش بر عهده سازمان حاکمیتی باید باشد که بتوان داده‌ها را همسان سازی کرد و لایه های تولید شده در پهنه های آبی و تالابی همپوشانی داده شود و بهترین تحلیل از بحث رسوبات در تالاب بندرانزلی به وجود آید که خود می تواند بانک اطلاعات خوبی تولید کند و در اختیار تصمیم‌گیران و برنامه ریزی مدیران استانی و شهرستانی قرار گیرد.

پسیخان بیشترین رسوب را می‌آورد

امانی با تاکید بر اینکه به دلیل ورودی‌های متفاوت رسوب‌گذاری در هر تالاب با تالاب دیگر فرق دارد، گفت: رودخانه پسیخان که از چند شاخه به تالاب انزلی وارد می‌شود بیشترین رسوب را می‌آورد که باید همان جا جلوی رسوب را بگیریم تا وارد تالاب نشود.

وی تصریح کرد: برداشتی که از رسوب تالاب می‌شود برای ما منشا ژئوشیمی داشته و حتی می‌توان گفت برای ما صرفه اقتصادی هم دارد چون منشا رسوب تالاب شامل عناصر مختلفی از جمله تیتان و آرسنیک است که از طریق دانش اصولی می توانیم از آنها برای موضوعات مختلف استفاده کنیم.

مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان با اشاره به اینکه نتایج فعالیت‌های علمی و پژوهشی مربوط به تالاب در اختیار تصمیم‌گیران قرار می‌گیرد که بر اساس آن برنامه‌ریزی کرده و می‌توانند اقدامات لازم را انجام دهند، تصریح کرد: این سازمان درخصوص زمین ریخت شناسی تالاب مطالعات خود را آغاز کرده و ۹۰ درصد پروژه انجام شده و اکنون در مرحله نظارت و ارزیابی است.

امانی با بیان اینکه در مطالعات ژئومورفولوژی عوارض جغرافیای شهری مرتبط با تالاب مورد بررسی قرار گرفتند، افزود: در بررسی چرایی خشک شدن‌ تالاب می‌توان گفت علاوه بر ورود فاضلاب ها و زباله ها به تالاب، خط کنارگذر انزلی یکی از این عوامل است که تالاب را به دو بخش تقسیم کرده در حالی که با یک پل هوایی ۱۰ کیلومتری هم این کار را می‌شد انجام داد.

وی با اشاره به عدم رعایت حریم رودخانه‌ها و دستکاری بشر که باعث شده مسیر رودها جابه‌جا شود، افزود: وقتی با نقشه هوایی رودخانه‌های منتهی به تالاب انزلی را می‌بینیم در مسیر اصلی خود نیستند و وقتی رودخانه مسیر اصلی خودش را از دست می‌دهد در هنگام بارش زیاد منجر به سیلاب می‌شود.

احداث اسکله یکی از دلایل رسوب در تالاب است

مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان با اشاره به اینکه تالاب متولی ندارد، تاکید کرد: اداره بنادر و کشتیرانی فقط نواحی مورد استفاده خود در تالاب را لایروبی می‌کند در حالی که احداث اسکله یکی از دلایل رسوب در تالاب است.

امانی تاکید کرد: پایش مطالعات رسوب شناسی و داده‌های کتابخانه‌ای می‌تواند در اختیار همه دستگاه‌های متولی در امر تصمیم‌گیری قرار گیرد و همچنین این امکان وجود دارد که در اجرای پروژه توسط سازمان زمین شناسی همه دستگاه‌ها مشارکت کرده و می توانند لایه‌های اطلاعاتی هم‌پوشانی داشته باشند.

مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی گیلان گفت: این اطلاعات باید براساس استاندارد و یک روش اجرا در پایگاه داده های بانک اطلاعاتی استان قرار گیرد که بتوان به طور مسمتر پایش کرد.

امانی در پایان تاکید کرد: امیدواریم با به کارگیری دانش روز و متخصصین این امر در بحث مطالعات تالاب بندرانزلی گام های موثری در بخش احیای تالاب بندرانزلی برداشته شود.

اصولی‌ترین کار برای بهبود وضعیت فعلی تالاب لایروبی است

پانته‌آ گیاهچی، رئیس اداره ارتباطات و اطلاعات اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی استان گیلان در گفت وگو ایسنا اظهار کرد: با اطلاعات موجود می‌توانیم کارهای ضرب‌الاجل را در خصوص نجات تالاب انجام دهیم، اما وقت تنگ است و اگر نجنبیم تالاب از بین می‌رود.

وی با تاکید بر اینکه اصولی‌ترین کار برای بهبود وضعیت فعلی تالاب لایروبی است، افزود: بدون شک باید این کار را انجام داد ولی این کار سازمان زمین‌شناسی نیست و سازمان مطالعات را انجام می‌دهد و این مدیران در سطوح اجرایی هستند که باید اقدامات لازم را پیگیری کرده و انجام دهند.

انجام نمونه برداری از رسوبات تالاب ۱۳ نقطه

گیاهچی با بیان اینکه ۱۳ نقطه نمونه برداری از رسوبات تالاب انجام شده است که در اختیار گروه جایکا قرار گرفت، تصریح کرد: در جلسات اولیه کارگروه کمیته تالاب بندرانزلی در استان شرکت کردیم که نقطه نظرات زمین شناسی مطرح و ارائه راهکار شد.

رئیس اداره ارتباطات و اطلاعات زمین شناسی گیلان افزود: امیدواریم بتوانیم با اجرای چنین پروژه هایی  در محدوده تالاب در کمیته های تخصصی تالاب شرکت کنیم تا اطلاعات تولید شده پایه در امر رسوب در اختیار مدیران تصمیم گیر و برنامه ریز قرار گیرد.

وی با اشاره اینکه ما بازوی پژوهشی سایر دستگاه‌ها هستیم، گفت: برخی دانشگاه‌ها در سطح دانشجویی کارهای خوبی انجام دادند ولی بعد از انجام پایان‌نامه بایگانی شده در حالی که باید استفاده کاربردی از مطالعات علمی صورت گیرد.

گیاهچی با تاکید بر اینکه از تالاب استفاده‌های مختلف از جمله ورزشی و توریستی داریم و تالاب محل اشتغال و کسب درآمد برای جوامع محلی است، افزود: اگر تالاب از بین برود این فرصت‌ها از بین می‌رود و مرگ تالاب یعنی بروز ریزگردها و سیل.