کلانشهر:چندی پیش مصوبه‌ای با امضای عباسعلی نوبخت - رییس سازمان منابع طبیعی وآبخیزداری کشور- به ادارات کل منابع طبیعی استان‌های شمالی با هدف بازگشایی و مرمت جاده‌های جنگلی، مبنی بر جمع‌آوری درختان افتاده در داخل و حریم مسیل‌ها، دستور شناسایی و نشانه‌گذاری درختان ریشه‌کن، شکسته و افتاده تجمعی و مزاحم مسیر طرفین جاده‌های جنگلی در شمال کشور ابلاغ شد که این ابلاغیه انتقادات بسیاری را به همراه داشت. از جمله این منتقدان هادی کیادلیری - دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور - است که تاکید می‌کند: هیچ نهادی حق برداشت چوب ندارد و دلایل‌ فنی ارائه شده از جمله چوب‌های شکسته و افتاده و آمار ۹۰ درصدی تاثیرات انسانی در آتش‌جنگل‌ها بی اعتبار است چرا که در مناطق منتخب برای نشانه‌گذاری چوب‌ها تا کنون آتش‌سوزی رخ نداده است.

وی معتقد است که در این مصوبه طرح تنفس جنگل‌ها نادیده گرفته شده و تنها مسیر را برای چنگ‌اندازی به جنگل‌ها باز می‌کند و این طرح هیچ سودی برای جنگل‌ها ندارد.

 نقی شعبانیان  در واکنش به انتقادات کارشناسان به دستور نوبخت براب بررسی، نشانه‌گذاری و جمع‌آوری چوب‌های شکسته و افتاده اظهار کرد: منابع طبیعی و آبخیزداری کشور سازمان متولی مدیریت منابع طبیعی در کشور است. یکی از عرصه‌های منابع طبیعی کشور جنگل‌ها هستند. موضوع جمع‌آوری درختان شکسته و افتاده طی ابلاغیه‌ای از سوی رییس سازمان و معاون وزیر جهاد کشاورزی پس از طی کردن مراحل کارشناسی اعلام شد. براساس این ابلاغیه درختان ریشه‌کن شده، شکسته و افتاده در اطراف و حاشیه جاده‌ها و آبراهه‌های اطراف جاده‌های جنگلی برای نشانه‌گذاری و برداشت مورد هدف هستند که برای همان هم دستورالعمل‌های بسیار دقیقی وجود دارد.

وی با ذکر مثالی درباره موارد ذکر شده در دستورالعمل اظهار کرد: در این دستورالعمل به تمام نکات توجه شده است. به عنوان نمونه نشانه‌گذاری درختان ریشه‌کن‌ شده، شکسته و افتاده فقط تا عمق ۷۵ متر از طرفین جاده می‌تواند انجام شود، یعنی تا محدوده‌ای که خودروهای چوب‌کشی وارد جنگل نشوند، در جاده جنگلی متوقف شوند و این چوب‌ها را با قرقره خارج کنند. هیچ خودروی چوب‌کشی حق ندارد که وارد جنگل شود.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: از نکات دیگری که در دستورالعمل ذکر شده است می‌توان به ممنوعیت نشانه‌گذاری درختانی اشاره کرد که در اطراف جاده‌ها خشک شده‌اند ولی شکسته و افتاده نیستند همچنین هنگام عملیات نشانه‌گذاری هرگونه اقدام برای خاکبرداری و خاک‌ریزی همچنین ورود ماشین‌های چوب‌کش به جنگل ممنوع است.

وی ادامه داد: در صورتی که کشیدن و خارج کردن درختان درعمق ۷۵ متری جاده‌های جنگلی به مسئله زادآوری آسیبی وارد کند، نشانه‌گذاری و برداشت آن‌ها ممنوع است حتی درختانی که در این عمق مشخص، تا حد زیادی خشک و پوسیده شده‌اند و کیفیت چوبی مناسبی ندارند، به منظور اهمیت بیولوژیک و اکولوژیک برداشت نمی‌شوند. در دستورالعمل با حساسیت زیادی به جزئیات توجه شده است.

طرح‌ جایگزین در مرحله اجرا
به گفته شعبانیان در حال حاضر طرح‌هایی تحت عنوان طرح‌های فنی حفاظتی در جنگل‌ها اجرا می‌شود. در این طرح‌ها عملیات‌ اجتناب‌ناپذیری همچون ترمیم و اصلاح جاده‌ها، جنگل‌کاری و حصارکشی و... پیش‌بینی شده است. برای ورود به جنگل و انجام این عملیات نیاز است تا جاده‌ها ترمیم و اصلاح شوند. در برخی مواقع این درخت‌ها در مسیرجاده و یا در آبراهه‌هایی که دراطراف جنگل هستند، افتاده‌اند که ممکن است هنگام وقوع بارندگی و جاری شدن آب در آبراهه‌ها به جاده‌ها خسارت وارد می‌کنند. این عملیات و برنامه‌ریزی‌ها کاملا به‌صورت کارشناسی پیش‌بینی شده‌اند.

وی ادامه داد: طرح‌های جایگزین و یا طرح‌های مدیریت پایدار نیز فاز نیمه‌تفصیلی خود را گذرانده‌ و دسته‌بندی شده‌اند و در حال اجرا هستند. جهت اجرای طرح‌های تفصیلی نیاز است که جاده‌ها مناسب باشند و هر روز دچار مشکل نشوند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: از جمله دلایل دیگر برداشت این درختان مسئله آتش‌سوزی است. مردم هنگام تفریح در اطراف جنگل اتراق می‌کنند بنابراین احتمال آتش‌سوزی در حاشیه جاده‌های جنگلی خیلی بیشتر از داخل جنگل است و ما برای جلوگیری از آتش‌سوزی این درختان را برداشت می‌کنیم. در این ابلاغیه به هیچ وجه هدفی مبنی بر ورود به جنگل و برداشت چوب وجود ندارد.

 وی با ارائه آماری از میزان جنگل‌هایی که شامل این مصوبه می‌شوند، اظهار کرد: تنها در وسعتی حدود هفت درصد از اراضی جنگلی مصوبه نشانه‌گذاری و برداشت چوب های شکسته و افتاده اجرا می‌شود. نگرانی مردم بابت باز شدن مسیر قاچاق چوب برای ما بسیار اهمیت دارد. سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری نیز به عنوان سازمان متولی تلاش می‌کند تا این شرایط را کنترل کند.

شعبانیان تاکید کرد: قوانینی درباره چوب‌های ریشه‌کن شده و افتاده وجود دارد مبنی بر اینکه چوب‌ها باید در قالب طرح‌های فنی حفاظتی برداشت شوند. این اقدام به نفع جنگل است.

مغایرت مصوبه برداشت چوب‌های شکسته و افتاده با طرح تنفس جنگل‌ها؟
وی در واکنش به انتقادات وارد شده نسبت مغایرت اجرای طرح نشانه‌گذاری و برداشت چوب‌های شکسته با طرح تنفس جنگل‌ها اظهار کرد: این موضوع صحت ندارد. در کدام بخش از طرح تنفس مطرح شده است که حق ندارید یک شاخه خشک را بردارید؟ درست است که از سال ۹۶ بهره‌برداری از جنگل‌ها متوقف شد اما این شیوه نیز خالی از ایراد نیست و نیازمند اصلاحات است. متاسفانه قرار بر توقف بهره‌برداری از جنگل بود اما توقف مدیریت جنگل اتفاق افتاد. اقدامات مثبت نیز انجام شد اما نیاز است که کارشناسان در جنگل حضور و نظارت داشته باشند تا عملیات مدیریتی انجام شود.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: در ماده ۳۸ برنامه ششم توسعه نیز مطرح شده است که سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری می‌تواند در سه سال اول یعنی از سال ۹۶ تا ابتدای سال ۹۹ درختان شکسته و افتاده را برداشت کند و از ابتدای سال ۹۹ در قالب طرح‌های جنگلداری اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهد. طرح جنگلداری در حال حاضر طبق قانون طرح تنفس، به‌صورت طرح‌های فنی حفاظتی اجرا می‌شود بنابراین با طرح تنفس جنگل‌ها مغایرتی ندارد. این انتقاد نه به لحاظ قانونی و نه به لحاظ کارشناسی قابل قبول نیست.

نمی‌توان جنگل را رها کرد، جنگل‌ها توانایی خود را از دست داده‌اند
وی با تاکید بر اینکه نظرات کارشناسی بسیار متفاوت است، اظهار کرد: برخی کارشناسان اعتقاد دارند که طرح تنفس جنگل‌ها به معنای رها کردن جنگل‌ها و دخالت نداشتن در امور آن‌ها است، برخی دیگر که متخصصان جنگل‌شناسی هستند، معتقدند این طرح به معنای توقف بهره‌برداری هر طرحی است که با بهره‌برداری چوبی همراه باشد.

شعبانیان ادامه داد: اجرای بیشتر طرح‌ها در گذشته بر مبنای بهره‌برداری از جنگل بود بنابراین مسئله ممنوعیت بهره‌برداری مطرح شد اما این به این معنا نیست که ما در امور جنگل‌ها هیچ دخالتی نداشته باشیم بلکه نیاز است تا برای داشتن جنگل‌های سالم و پایدار به شاخص‌های پایداری جنگل توجه کنیم. به‌طور کلی مدیریت پایدار به معنای توجه به شاخص‌های پایداری است.

وی با ذکر مثالی ادامه داد: در جنگل‌ها باید تنوع گونه‌ای وجود داشته باشد. برخی نهال‌ها به‌صورت لوله‌ای و با قطر کم رشد کرده‌اند و در اثر باد و بارندگی برف و باران سقوط می‌کنند. این مسئله باید مدیریت شود تا دیگر اتفاق نیفتد. طی سال گذشته نیز در جنگل‌های هیرکانی به‌خصوص جنگل‌های گیلان بسیاری از درختان جوان اینگونه سقوط کردند بنابراین باید در جنگل‌ها دخالت داشته باشیم و آن‌ها را مدیریت کنیم.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور افزود: درمورد درختان خشک‌شده و افتاده نیز برخی معتقدند که این درختان باید در جنگل‌ها بمانند و نباید به آن‌ها  دست زد چراکه از نظر بیولوژیک و اکولوژیک محل زندگی برخی حشرات، میکروارگانیزم‌ها، پرندگان و... هستند.

وی با تاکید بر اینکه تمام نظرات جنگل‌شناسان درست و قابل تامل است، گفت: برخی دیگر از جنگل‌شناسان نیز معتقدند تنها بخشی از این چوب‌ها به عنوان زیستگاه جانداران باید در جنگل‌ها بمانند و اگر میزانشان بیش از حد زیاد باشد، موجب افزایش مشکلاتی همچون آتش‌سوزی و طغیان و آفات و حشرات می‌شوند. برخی نیز بر این باور هستند که نباید در امور جنگل‌ها دخالت کرد تا خودشان را بازسازی کنند اما این درصورتی ممکن است که جنگل‌ها بکر و دست نخورده باشند. یکی از علت‌های تصویب شدن طرح تنفس این بود که آمارها نشان می‌داد، جنگل‌ها توانایی خود را از دست داده‌اند بنابراین نمی‌توان آن‌ها را به حال خود رها کرد و باید برای توانمندسازی آن‌ها تلاش کنیم.

 شعبانیان ادامه داد: در چنین شرایطی که نظرات متفاوتی وجود دارد، وظیفه سازمان منابع طبیعی این است که به عنوان سازمان متولی تمام محققان، دانشگاهیان، متخصصان و بخش اجرا را به عنوان نماینده دعوت و پس از نظرسنجی رای اکثریت را اجرا کند.

چگونگی محافظت از جنگل با وجود کمبود نیروی حفاظتی
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در پاسخ به این سوال ایسنا که آیا با توجه به مشکل دائمی کمبود نیرو در حوزه حفاظت، می‌توان از جنگل محافظت و از ورود قاچاقچیان و خودروهای چوب‌بر جلوگیری کرد؟‌ گفت: با وجود اعتبارات و نیروی اندکی که ما داریم این کار دشوار است اما تاکنون حضور کارشناسان نیز در جنگل‌ها کم بود. در حال حاضر روزانه حداقل ۱۰ خودرو برای نشانه‌گذاری درختان وارد جنگل می‌شوند و کارشناسان در جنگل‌ها وجود دارند و وضعیت بدتر از سابق نمی‌شود.

وی ادامه داد: به دلیل شرایط سختی که در دستورالعمل برای نشانه‌گذاری صادر کردیم، کارشناسان هرروزه برای جلوگیری از  آسیب به زادآوری و نهال‌ها در جنگل حضور پررنگی دارند و می‌توانند تا حدودی مراقب قاچاق چوب باشند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به عنوان یک سازمان متولی بابت آسیب به جنگل نگران است، اظهارکرد: در بخش‌هایی از جنگل‌ها که قرار بر اجرای این طرح است نظارت بیشتری توسط کارشناسان انجام می‌شود و سعی داریم که با حضور پررنگ کارشناسان مشکل همیشگی قاچاق را به حداقل برسانیم.

شعبانیان در پایان تصریح کرد: از نگرانی مردم بسیار خوشحالم چراکه این به معنای شناخت اهمیت جنگل است. به مردم قول می‌دهیم که تمام تلاش و نیروی خود را به کار گیریم تا خسارت به جنگل‌ها به حداقل برسد و قاچاق چوب نیز بیشتر که نه کمتر شود.